Immaterieel cultureel werelderfgoed
Het symbool van Frankrijk, de baguette, is door de UNESCO uitgeroepen tot immaterieel cultureel werelderfgoed.
De in Parijs gevestigde organisatie van de Verenigde Naties heeft dit op 30 november 2022 bekend gemaakt.
Frankrijk heeft het afgelopen jaar om erkenning van dit stokbrood gevraagd,
het Ministerie van Cultuur heeft in een persbericht van 26 maart 2021 de kandidatuur werd aangekondigd.
“Het bakken van een baguette vereist specifieke kennis en technieken’’, schrijft de UNESCO.
De samenstelling is eenvoudig, dit brood bestaat slechts uit vier elementen: water, meel, zout, gist of zuurdesem,
maar de vervaardiging ervan vereist speciale kennis en vaardigheden die een degelijke opleiding en uitgebreide ervaring vereisen.
Niet alleen de baguette zelf staat vandaag ingeschreven op de lijst van het immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid,
ook de fabricagetechnieken en de geschiedenis ervan.
Motivatie
"De baguette komt op de UNESCO-lijst omdat het exemplarisch voor de Franse manier van leven is. De baguette is een dagelijks ritueel, is onderdeel van de Franse keuken en is een synoniem voor delen en gezelligheid. Het is belangrijk dat dit gebruik ook in de toekomst blijft bestaan en bewaard blijft voor toekomstige generaties."
Enthousiasme in de Franse media
De beslissing van de Unesco werd genomen tijdens een bijeenkomst van de commissie die gehouden werd in de Marokkaanse stad Rabat.
De Franse kranten en televisie doen enthousiast aankondiging van het verkrijgen van een plaats op de Unesco-lijst voor immaterieel cultureel werelderfgoed:
Les savoir-faire artisanaux et la culture de la baguette de pain inscrits sur la liste représentative du patrimoine culturel immatériel de l’humanité !
Werelderfgoed: Unesco-lijst van immaterieel cultureel erfgoed
Op de Werelderfgoedlijst van Unesco staan drie typen erfgoed: cultureel, natuurlijk of een hybride vorm van deze twee. Het gaat om cultureel en natuurlijk erfgoed dat wordt beschouwd als uniek, onvervangbaar, eigendom van de hele wereld én het is van groot belang om het te behouden.
Immaterieel cultureel erfgoed
Immaterieel cultureel erfgoed wordt van generatie op generatie overgedragen en heeft een gemeenschappelijke identiteit.
Deze lijst bestaat sinds 2003 en heeft een grote verscheidenheid aan onderwerpen: tradities of rituelen zoals het vieren van de Heilige week in Guatemala, sociale gewoonten, ambachten zoals de Nederlandse molenaar en bijzondere vormen van muziek als de Hongaarse strijkbandtraditie. Ook specifiek voedsel zoals de traditionele theeverwerkingstechnieken van China staat op de UNESCO-lijst.
Immaterieel cultureel erfgoed in Frankrijk
Frankrijk staat op deze erfgoedlijst met verschillende vormen, met een ambacht als het kantklossen uit Le Puy-en-Velay, het tapijt maken zoals het Aubusson wandtapijt. Op het gebied van traditie staan de Fest-Noz, de traditionele Bretonse dansen, de vuurfeesten van de zomerzonnewende in de Pyreneeën of het Carnaval van Granville op de lijst. Bij de ambachten de zeewieroogst in Bretagne.
Frans voedsel op de UNESCO-lijst immaterieel cultureel erfgoed
Op de UNESCO-lijst van immaterieel cultureel erfgoed staat dan nu ook de baguette. Eerder stond de fabricage van bepaalde kazen er al op, bijvoorbeeld de Fourme de Montbrison uit de Loire. Ook de oesterteelt in Bretagne en de fabricage van de wijn Châteauneuf-du-pape hebben een plaats op deze indrukwekkende lijst veroverd.
De baguette
Een maaltijd zonder baguette is niet compleet in Frankrijk. Er worden hier dagelijks naar schatting tien miljoen baguettes gegeten.
Geschiedenis van de baguette
De geschiedenis van het stokbrood voert mogelijk al terug tot de 17e eeuw. Er zijn bronnen die dit bevestigen.
Over keizer Napoleon gaat het verhaal dat hij verordonneert dat brood in stokvorm moest worden gemaakt zodat soldaten het makkelijk mee kunnen nemen op hun tochten.
Aan het begin van de 18e eeuw wordt de baguette steeds meer gegeten, onder andere door de opkomst van de stoomoven wordt het stokbrood op steeds meer plaatsen gebakken, ook in Parijs wordt het populair.
De baguette krijgt in 1920 officieel haar naam. De wet die wordt uitgevaardigd bepaalt dat een baguette minstens 80 gram moet wegen en maximaal 40 centimeter lang mag zijn.
Andere mythes over het ontstaan van de baguette
Naast het verhaal dat de vorm van de baguette aan Napoleon te danken is, zijn er meerdere ontstaansgeschiedenissen die de oorsprong van het stokbrood verklaren. Zo is er het verhaal dat de bakkers in de Franse Republiek volgens de wet niet voor 4 uur in de ochtend mochten beginnen met werken. Bakkers zochten daarom naar een brood dat niet zoveel tijd nodig had om te rijzen als de tot dan toe traditionele broden.
Een ander verhaal vertelt dat de oorsprong van de baguette ligt bij het ontstaan van de Parijse metro. De ondergrondse werkers aan de aanleg van de metro hebben behoefte aan brood dat ze niet hoeven te snijden met een mes, maar met hun handen kunnen breken. De arbeiders hoeven dan geen messen meer mee te nemen, wat het geweld onder de werkers zou doen afnemen.
Hoe wordt de baguette gemaakt?
De traditionele productie van de baguette vraagt geduld en heel nauwkeurig werken. Het afwegen van alle ingrediënten komt heel precies.
De baguette mag slechts uit slechts vier ingrediënten bestaan: bloem, water, zout en gist.
Het traditionele proces bestaat uit het mengen van de ingrediënten, kneden, fermenteren en verdelen. Na de tweede fermentatie geeft de bakker zijn persoonlijke handtekening in het brood door het deeg met ondiepe sneden te markeren. Bij elkaar zijn er 15 handelingen per brood nodig.
Uiteindelijk volgt dan het bakproces. De baguette is qua smaak en handtekening een uniek product van iedere boulanger. Baguettes worden de hele dag door in kleine hoeveelheden gebakken.
Boulangerie
Fransen gaan dagelijks naar de bakker voor hun verse stokbrood, 85% van de Fransen bezoeken nog dagelijks een bakkerij.
Per dag gaan er zo’n 10 miljoen baguettes over de Franse toonbank. Voor nog geen euro koop je er een bij de boulangerie. Waar uiteraard ook de sociale functie van de boulangerie zichtbaar wordt. Mensen hebben hier hun dagelijkse ontmoeting en er kan zomaar in een volle winkel iemand met een uitgebreid verhaal komen, waar rustig de tijd voor genomen wordt. En heerlijk, erachter staan geen mopperende klanten te wachten, tenzij soms een toerist die graag snel zijn brood wil kunnen kopen.
Volgens een studie van het Observatoire du Pain telt Frankrijk in 2017 nog maar 33.000 bakkerijen. In 1970 waren er nog 55.000 bakkerijen.
De bakkers hebben te lijden onder de broodverkoop van de supermarkten. En de laatste maanden speelt de hoge graanprijs ook een rol.
Stokbroodautomaat
Stokbroodautomaten gaan in steeds meer kleine dorpen de bakker vervangen.
Het is wel vaak de ambachtelijke bakker uit naburig stadje dat voor het brood in de automaat zorgt.
De automaat voor etenswaren is in Frankrijk geen onbekend fenomeen, het land kent automaten voor eieren, aardappels en pizza’s.
Wat mag wel en wat zeker niet met het Franse stokbrood?
Wel doen
- Stokbrood mag je breken. Voor het stuk brood naast je bord, gebruik je zeker geen mes!
Aan tafel breekt ieder zijn eigen stuk af, hoewel het brood ook op veel Franse tafels gesneden wordt. - Bij de boulangerie is het brood toch wat lekkerder dan dat van de supermarché. Al verschilt de kwaliteit per supermarché veel.
- Ga eens staan kijken op de stoep van een boulangerie, je zult zien dat er nogal wat kopers van een baguette, pain of flûte zijn, die al op straat het eerste stukje brood (le guignon of crouton) afbreken om onderweg naar huis op te eten.
- In een restaurant kun je bij de maaltijd altijd om extra stokbrood vragen, wanneer het broodmandje leeg is. Het is heel gebruikelijk om een ‘refill’ te vragen. Dit ga je ook niet terugzien op de ‘addition’.
- Saucer: je bord met een stukje stokborrd schoonmaken en het brood opeten. Een ingeburgerde gewoonte in Frankrijk, ook in Franse restaurants zul je het vaak zien doen. Al mag het volgens de officiële etiquette niet.
Niet doen
- Het stokbrood omgekeerd op tafel leggen, dit brengt ongeluk. Volgens een oude overlevering is het zelfs de duivel verzoeken.
- Het brood langer dan acht uur bewaren, het goede van smaak en textuur is er dan wel af. Doordat er geen olie of boter én geen conserveermiddel in de stokbroden zit, is de baguette niet goed lang te bewaren. Van oorsprong werd de baguette om deze reden ook als luxeproduct beschouwd.
President Macron
President Macron noemde het Franse stokbrood ‘250 gram van magie en perfectie’.
bronnen
https://unesco.delegfrance.org
https://nl.wiki.fr
Zelf proberen een baguette te maken?
In zijn Amsterdamse bakkerij geeft bakker en kookboekauteur Issa Niemeijer-Brown een masterclass baguette maken. Hij maakt de wereldberoemde baguette tradition, die met een minimum aan ingrediënten en kneedpartijen tot stand komt. Het recept staat op Foodtube.nl
