Cormatin 1888 - 1985 Parijs
Jacques de Lacretelle
In de ochtend van 14 juli 1888 wordt op het château van Cormatin een groot Frans schrijver geboren: Jacques de Lacretelle.
De Lacretelle is een Franse romanschrijver en letterkundige en een typische schrijver van het ‘Interbellum’.
Jacques is de kleinzoon van Pierre-Henri de Lacretelle, dichter, schrijver van romans en toneelstukken en achterkleinzoon van de bekende Jean-Charles-Dominique de Lacretelle, advocaat, journalist en historicus.
Het meeste succes heeft de Lacretelle met zijn psychologische romans. Bekende werken van Jacques de Lacretelle zijn: La vie inquiète de Jean Hermelin, Silbermann, La Bonifas en Les Hauts-Ponts.
Voor veel van zijn werken ontvangt Jacques de Lacretelle prestigieuze prijzen.
Adellijke familie met veel beroemde leden
Jacques komt uit een roemrijke Bourgondische familie. Een oorspronkelijk uit Metz komende adellijke familie (noblesse Française).
Jacques is de kleinzoon van Pierre-Henri de Lacretelle (1815-1899), de dichter, schrijver van romans en toneelstukken, lid van de ‘Académie Française) en président de l’Académie de Mâcon. Pierre-Henri is een vriend en secretaris van Alphonse de Lamartine.
Jacques is de achterkleinzoon van de bekende Jean-Charles-Dominique de Lacretelle (Metz, 1776-1855 Mâcon), advocaat, journalist en historicus. Om zich te onderscheiden van zijn broer, krijgt Jean-Charles de bijnaam Lacretelle le Jeune genoemd.
Jean-Charles is de broer van Pierre Louis de Lacretelle (1751-1824). Pierre Louis is Frans letterkundige, advocaat en strafrechthervormer. Pierre Louis wordt Lacretelle aîné genoemd.
Pierre-Henri de Lacretelle
Jean-Charles de Lacretelle
Pierre Louis de Lacretelle
Het leven van Jaques de Lacretelle
Amaury Gaston Jacques de Lacretelle wordt in de ochtend van 14 juli 1888 geboren op het château van Cormatin. Een plaquette aan de buitenmuur van het château herinnert hieraan.
Het château is dan in het bezit van zijn vader Jules Pierre Amaury de Lacretelle. Amaury is consul, voor het gezin betekent dit wonen op veel verschillende plaatsen op de wereld.
Door zijn moeder, Eugénie Juliette Brouzet krijgt Jacques al vroeg de liefde voor de natuur bijgebracht, van zijn vader ontvangt hij de liefde voor reizen. Deze reizen vormen een bron van inspiratie voor zijn vele verhalen. Zijn vader is secretaris van de Wereldtentoonstelling van 1889 in Parijs.
Het gezin de Lacretelle woont vanwege de functies van vader Jules Pierre, op verschillende plaatsen in meerdere werelddelen. Zo ook in Florence en Saloniki. Wanneer Jacques acht jaar is, verhuist het gezin naar Alexandrië, waar zijn vader generaal-consul is.
Twee jaar na de verhuizing naar Alexandrië, overlijdt de vader van Jacques. Een hele schok voor de tienjarige Jacques. Hij moet terug naar Frankrijk en zijn grootvader, Pierre-Henri de Lacretelle, voedt hem verder op. Jacques gaat naar het Lycée Janson-de-Sailly, in het 16e arrondissement in Parijs. Een Lycée dat naast Jacques de Lacretelle veel bekenden alumni heeft, zoals Valéry Giscard d’Estaing, Roger Martin du Gard en Carla Bruni-Sarkozy. Het lukt Jacques niet een diploma te behalen aan deze school.
Lacretelle gaat toch verder studeren aan de universiteit van Cambridge, hier is een belangrijke basis gelegd voor zijn schrijverschap.
De Eerste Wereldoorlog
Tijdens de eerste wereldoorlog moet Jacques naar het front van Argonne, in het noordoosten van Frankrijk, waar in het najaar van 1914 het Duitse leger het Argonne-massief binnenvalt. Om gezondheidsredenen kan Jacques niet aan het front blijven en moet hij terugkeren naar huis. Jacques besluit zich nu volledig aan de literatuur te wijden.
La vie inquiète de Jean Hermelin
Tijdens de oorlogsjaren begint Jacques te schrijven, in 1914 schrijft hij La vie inquiète de Jean Hermelin.
”Mon enfance s’est passée à la campagne, dans une province du centre de la France. Mes premiers souvenirs naissent de prés verts et humides…” zo begint de Lacretelle deze autobiografische roman over de adolescentie. De conservatieve opvoeding die hij kreeg op het château van Cormatin is een inspiratiebron voor dit boek geweest.
Jacques is erg aarzelend over zijn schrijverschap. Hij staat in een lijn van roemrijke voorvaderen, zijn overgrootvader en oud-oudoom waren lid van de Académie Française.
Zou ook hij tot een groot werk in staat zijn? Jacques is hier niet zeker van.
De invloed van Marcel Proust op Jacques de Lacretelle
Het zijn uiteindelijk het werk en de vriendschap van Marcel Proust die me daar hebben geduwd, vertelt de Lacretelle er later zelf over: « C’est finalement l’œuvre et l’amitié de Marcel Proust qui m’y ont poussé »
Valentin Louis Georges Eugène Marcel Proust (1871-1922) was een Frans intellectueel, romanschrijver, essayist en criticus. Zijn vader was een bekende hoogleraar in de medicijnen en zijn moeder komt uit een rijke Joodse familie.
Gedurende zijn tienerjaren komt Proust erachter dat hij homoseksueel is. In À la recherche du temps perdu (Op zoek naar de verloren tijd) vertelt hij over zijn leven, zijn afstamming, de liefde en het snobisme van de Franse elite in deze tijd. À la recherche du temps perdu is het belangrijkste werk van Proust en grotendeels autobiografisch.
Het zou een levenslange vriendschap worden tussen Jacques en Marcel.
De Lacretelle en de affaire Dreyfus
Als kind en jongere krijgt Jacques de Lacretelle de affaire Dreyfus mee. Wanneer hij zich er een aantal jaren in verdiept, raakt hij diep onder de indruk van deze grote onrechtvaardigheid.
Wat is de affaire Dreyfus?
Het begint in december 1894 als kapitein Alfred Dreyfus wordt veroordeeld voor verraad.
Dreyfus is een 35-jarige Franse officier uit Mulhouse (Elzas) en van Joodse afkomst. In 1894 ontdekt de Franse Inlichtingendienst dat de Duitse ambassade in Parijs beschikt over geheime Franse informatie. De spion moet binnen het Franse leger gezocht worden. De verdenking valt al snel op kapitien Dreyfus, vermoedelijk omdat hij van Joodse afkomst is. Er heerst in deze tijd veel antisemitisme in Frankrijk.
Dreyfus is gearresteerd op verdenking van hoogverraad. De krijgsraad verklaart hem schuldig en veroordeelt hem tot levenslange gevangenisstraf. Dreyfus wordt gedeporteerd naar Duivelseiland, een eiland voor de kust van Frans Guyana. Dreyfus zelf blijft echter ontkennen schuldig te zijn.
In 1896 krijgt Georges Picquart de benoeming als nieuwe chef van de Franse inlichtingendienst van het leger. Hij ontdekt dat Dreyfus is veroordeeld op basis van vervalste documenten. De echte schuldige blijkt een majoor van het Franse leger te zijn, Ferdinand Walsin Esterhazy. Picquart geeft zijn ontdekking door aan zijn superieuren. De legertop wil echter niets weten van deze ontdekking. Hooggeplaatste generaals waarschuwen Picquart niet verder te gaan met zijn onderzoek. Zij willen voorkomen dat ‘de zaak Dreyfus’ heropend wordt. Picquart laat zich echter niet weerhouden en zet zijn onderzoek voort. Hierop ontheft de legertop Picquart van zijn post en verbant hem naar Tunesië.
Wanneer hoge militaire functionarissen dit nieuwe bewijs achterhouden, spreekt een militaire rechtbank Esterhazy na een proces van slechts twee dagen, unaniem vrij. Het leger legt aanvullende aanklachten tegen Dreyfus aan op basis van vervalste documenten.
J'Accuse door Émile Zola
Schrijver Émile Zola schrijft in de literaire krant L’Aurore een open brief, J’Accuse. Er ontstaat nu een groeiende beweging van steun voor Dreyfus, waardoor de druk op de regering om de zaak te heropenen, steeds meer toeneemt.
Het politieke en gerechtelijke schandaal dat volgt, verdeelt de Franse samenleving tussen degenen die Dreyfus steunen, ‘les Dreyfusards’ (pro-republikeins) en degenen die hem veroordelen, ‘les Antidreyfusards’ (meestal katholieken), zoals Édouard Drumontde directeur en uitgever van de antisemitische krant La Libre Parole.
Vrijspraak voor Alfred Dreyfus
In 1906 volgt dan toch vrijspraak voor Dreyfus en hij krijgt opnieuw een aanstelling als majoor in het Franse leger. Hij dient gedurende de hele Eerste Wereldoorlog in het leger en beëindigt zijn dienst met de rang van luitenant-kolonel. Deze vrijspraak betekent ook vrijspraak voor Picquart, die later zelfs tot minister van oorlog wordt benoemd.
Silbermann, het meesterwerk van Jacques de Lacretelle
De hele affaire Dreyfus maakt diepe indruk op Jacques de Lacretelle. Het motiveert hem te gaan schrijven tegen het antisemitisme.
Hij gaat één van zijn beroemdste werken schrijven: Silbermann, een verhaal over de vriendschap tussen een protestantse jongen uit de bourgeoisie en joodse scholier. Een novelle die in tien talen vertaald zou worden (1922).
Korte inhoud Silbermann
Na de zomervakantie komen de scholieren Jacques en David bij elkaar in de klas. David is een intelligente joodse jongen met veel interesse voor cultuur, literatuur en geschiedenis. Tussen Jacques en David ontstaat een vriendschap. David houdt zich afzijdig van zijn medeleerlingen. In de klas wordt David gepest vanwege zijn joodse afkomst. In de loop van het verhaal komt het antisemitisme steeds meer naar voren. Jacques is gefascineerd door de achtergrond van David. De ouders van Jacques staan niet achter deze vriendschap en doen er alles aan om deze te beëindigen.
La tradition Française publiceert een artikel waarin de vader van David, antiekhandelaar, beschuldigd wordt van handel in gestolen goederen. David denkt dat antisemitisme ten grondslag ligt aan deze onterechte beschuldiging. In de hierop volgende rechtszaak is de vader van Jacques rechter. David probeert Jacques ervan te overtuigen dat de beschuldiging van zijn vader onterecht is en wil dat Jacques zijn vader overhaalt hem niet te veroordelen. De vader van Jacques wil hier niet van weten en verbiedt zijn zoon nog langer met David om te gaan.
Op school neemt de haat tegen David steeds meer toe, er volgt zelfs een antisemitische demonstratie door de schoolgenoten.
Wanneer David op een dag niet meer op school komt, spreekt hij een geheime ontmoeting af met Jacques en vertelt hem dat hij naar Amerika vertrekt. Hij wil niet langer Fransman meer zijn.
De Lacretelle wint met dit meesterwerk in 1922 de Prix Femina.
Tot op vandaag wordt deze roman genoemd als goed voorbeeld van een reactie op antisemitisme.
La Bonifas
De Lacretelle durft voor zijn tijd gewaagde onderwerpen aan te roeren. Zo schrijft hij in 1925 een roman over vrouwelijke homoseksualiteit: La Bonifas. Hij is hierin beïnvloed door het werk van Freud.
Marie Bonifas woont met haar vader in een geërfde villa in Vermont, Noord-Frankrijk. Marie is niet zoals de meeste vrouwen van die tijd, ze vertoont veel ‘mannelijk gedrag’. Op het internaat waar ze geplaatst is, ontwikkelt zij deze mannelijke kant in zichzelf. Later, na de dood van haar vader, gaat zij weer in Vermont wonen. Zij is hier een opvallend figuur, onder andere door haar afwijzing van mannen. De inwoners van Vermont accepteren haar niet, zij is geregeld het onderwerp van spot, achterdocht en geweld. Wanneer de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, speelt Marie een heldhaftige rol.
Het is een voor die tijd gedurfde roman. In 1968 volgt verfilming voor televisie van La Bonifas.
1929: Le retour de Silbermann en Amour Nuptiale
In Le retour de Silbermann schrijft de Lacretelle een vervolg op Silberman uit 1922. Silbermann vergaat het minder goed na zijn verblijf in Amerika. Volgens de Lacretelle leidt Silbermann aan een ‘drang naar zelvernietiging’, wat zijn dood zal worden.
In dit jaar publiceert de Lacretelle ook Amour Nuptiale. Met deze ‘psychologische studie van een huwelijk’ wint de Lacretelle le Grand Prix du roman de l’Académie française.
Cormatin a été, pour moi, les Mille et une Nuits de mon enfance
Cormatin was voor mij de Duizend-en-een-nacht van mijn jeugd
Les Hauts-Ponts
De Lacretelle schrijft van 1932 tot 1935 zijn vierdelige romantische serie Les Hauts-Ponts.
Les Hauts-Ponts gaat over een familie van drie generaties van een familie in de Vendée. Het verhaal speelt zich af in de 19e eeuw. Een vrouw doet er alles aan om het huis van haar voorouders in haar bezit te krijgen. Uiteindelijk lukt haar dit. Helaas, haar zoon maakt vele schulden en om de schuldeisers te kunnen betalen, moet zij korte tijd later het huis alweer verkopen.
De familie de Lacretelle maakt een dergelijk drama mee: in 1898 moet het château van Cormatin, het geboortehuis van Jacques, wegens onhoudbare financiën verkocht worden. Zijn broer heeft het chateu verloren met gokken.
Les Hauts-Ponts is gebaseerd op dit familiedrama. De gedwongen verkoop is voor Jacques ondraaglijk.
Raoul Gunsbourg, directeur van de Opéra de Monte-Carlo, wordt de nieuwe eigenaar van het château de Cormatin. Het château krijgt vanaf nu ook een culturele functie.
Yolande Jacobé de Naurois
Op 5 april 1933 trouwt Jacques met Yolande Jacobé de Naurois-Turgot. Yolande is een afstammeling van Jean Racine. Zij helpt Jacques met veel dingen. Zo vertaalt zij bijvoorbeeld Wuthering Heights van Emily Brontë voor hem.
Uit het huwelijk van Jacques en Yolande wordt dochter Anne de Lacretelle geboren. Anne zal later de oprichtende voorzitter van de Prix Sévigné worden.
De Sévigné prijs is een Franse literaire prijs die in 1996 werd opgericht door Anne de Lacretelle, ter gelegenheid van de driehonderdste verjaardag van het overlijden van de markiezin de Sévigné.
Jacques de Lacretelle als lid van de Académie Française
De Lacretelle wordt op 12 november 1936 gekozen tot lid van de Académie Française, waarmee hij de derde academicus van zijn familie is die dit lidmaatschap ontvangt. Jacques blijft meer dan achtenveertig jaar verbonden aan deze academie.
Le Figaro
Lacretelle werkt in de oorlogsjaren als journalist voor Le Figaro, waarvan hij directeur was. Jacques is lid geworden van de Franse socialistische partij. Jacques de Lacretelle schrijft over Le Figaro: Face à l’evenement le figaro 1826-1966.
Château Brécy
Zijn hele leven heeft Jacques geleden onder het verlies van het ouderlijk château in Cormatin. Zodra het mogelijk is voor hem, wil hij een eigen château. In 1955 kan hij zijn droom waarmaken en koopt het château de Brécy in Normandië. Dit château ligt er enigszins verwaarloosd bij, maar Jacques en zijn vrouw voeren de nodige restauratie werkzaamheden uit en leggen prachtige tuinen aan. Château de Brécy is in onze dagen beroemd om zijn tuinen.
In 1973 krijgt Jacques ook het beroemde château d’Ô in Orne in eigendom. Voor Jacques verlichten deze châteaus de pijn van het verlies van het château de Cormatin.
Jacques de Lacretelle sterft in Parijs
De laatste jaren van zijn leven woont Jacques in Parijs.
Op 2 januari 1985 sterft Jacques de Lacretelle in Parijs. Jacques bereikte de leeftijd van zesennegentig jaar.
Hij is dan Grand officier de la Légion d’honneur en Commandeur des Arts et des Lettres.
Citaten van Jacques de Lacretelle
"La ville a une figure, la campagne a une âme."
"Une démocratie ne vaut et ne dure que si elle sait refondre constamment dans la communauté nationale l'individualisme qu'elle fait naître."
"La radio marque les minutes de la vie ; le journal, les heures ; le livre les jours."
"La grande faute des éducateurs est qu'ils ne se rappellent jamais assez bien qu'ils furent eux-mêmes des enfants."
Tout un monde door Anne de Lacretelle
Jacques de Lacretelle et ses amis
“Peut-on écrire sur ses parents?”, zo begint Anne de Lacretelle de memoires over haar vader.
Anne de Lacretelle, de dochter van Jacques, laat haar vader herleven in Tout un monde. Zij vertelt een kleurrijk verhaal waarin ze gebruik maakt van de uitgebreide correspondentie van haar vader. Ze vertelt vele anekdotes, schrijft over haar grootouders en over de vrienden van haar vader.
In Tout un monde laat Anne niet na ook de schaduwkanten van haar vader te beschrijven. Jacques de Lacretelle is geen gemakkelijke man geweest. Anne geeft haar vader de bijnaam ‘Zeus’.
Op 6 februari 2019 verschijnt het boek van Anne de Lacretelle, Tout un monde, in de boekhandel. Het is niet zozeer een biografie, als wel een beschrijving van de hele wereld van haar vader. Prachtige en toepasselijke titel Tout un monde…
In één van de vele lovende recensies staat “Ce livre a su capter l’air du temps”(dit boek heeft de tijdgeest vastgelegd).
Met Tout un monde wint Anne ‘le prix de l’essai de l’Académie française‘ 2019.
