Tournus 1725 - 1805 Parijs
De kunstschilder Jean-Baptiste Greuze wordt op 21 augustus 1725 geboren in Tournus, hij is de zoon van een dakdekker. Zijn vader had een loopbaan in de architectuur voor Jean-baptiste voor ogen, Jean-Baptiste wilde echter de kant van de schilderkunst uit.
Er gaat het verhaal dat hij zijn vader overtuigde van zijn talent door hem een eigen gemaakte pentekening van de heilige Jacobus te laten zien. Zijn vader dacht een gravure te zien.
Zijn vader onderkent zijn talent en stuurt Jean-Baptiste naar Lyon, om in de leer te gaan bij de portretschilder Charles Grandon die kunstenaar en kunsthandelaar is. Grandon leert Greuze vooral oude schilderijen te kopiëren.
Greuze is toe aan meer opleiding en vertekt in 1750 naar Parijs om daar te gaan studeren aan de Académie Royal de Peinture et de Sculpture. Hij krijgt hier onder andere les van Charles-Joseph Natoire, een in die tijd bekende en invloedrijke Franse schilder in Rococo-stijl.
Eén van zijn bekendste werken is ‘L’accordée de village‘ geworden.
Jean-Baptiste Greuze in Parijs
Veel schilders zijn in deze tijd naar Parijs getrokken en hopen hier naam te maken. De concurrentie is groot. Jean-Baptiste Greuze heeft echter bijna onmiddellijk succes. Dit is te danken aan zijn grote talent én aan zijn ongekende ambitie. Het schijnt hem geen gemakkelijk mens gemaakt te hebben. De directeur van de Académie in Parijs, Louis de Silvestre, raakt zelfs zo onder de indruk van zijn werk dat Greuze al snel tot geassocieerd lid van de Académie benoemd wordt.
In Parijs bezoekt Greuze geregeld het atelier van de oorspronkelijk uit Nîmes afkomstige schilder Charles-Joseph Natoire.
Père de famille expliquant la Bible à ses enfants
De eerste werken van Greuze bestaan voornamelijk uit portretten en religieuze afbeeldingen, waar Greuze vaak een moralistische boodschap aan meegeeft. Een bekend werk uit deze tijd is Père de famille expliquant la Bible à ses enfants (een vader die de Bijbel aan zijn kinderen uitlegt). Greuze begint al in Lyon aan dit schilderij en maakt het in 1755 af in Parijs.
Zijn debuut op de Salon van 1755 is een triomf. Père de famille expliquant la Bible à ses enfants is zeer succesvol.
De rijke kunstverzamelaar Ange-Laurent La Live de Jully is in Parijs voortdurend op zoek is naar nieuw talent. Zo ontdekt hij ook Jean-Baptiste Greuze. La Live de Jully exposeert in zijn herenhuis, waar hij het ‘Tout-Paris’ van zijn tijd ontvangt, het schilderij Père de famille expliquant la Bible à ses enfants. Dit geeft Greuze onmiddellijk bekendheid en publieke belangstelling, vooral ook onder filosofen.
Greuze schildert vaak portretten van jonge meisjes, hij heeft er opvallend veel getekend of geschilderd. Hij houdt daarbij van het onderwerp ‘maagdelijkheid’.
Tijdgenoten van Greuze noemen deze intense en aangrijpende portretten een ‘tête d’expression‘.
Greuze naar Italië
Eind 1755 neemt Abbé Gougenot, een rijke kunstkenner en adviseur van de Grand Conseil belast met een diplomatieke missie, Greuze mee naar Italië. Ze gaan eerst in Napels wonen en vervolgens vertrekken ze naar Rome. Hier zal Greuze een jaar blijven. Tijdens deze lange reis door Italië laat hij zich beïnvloeden door de Italiaanse stijl van die tijd, hij laat zich veel minder inspireren door de klassieke oudheid. Het zijn voornamelijk populaire of pittoreske taferelen die hem inspireren. Een schilderij uit deze tijd is ‘Un oiseleur qui au retour de la chasse accorde sa guitare’. Het grote publiek reageert afwijzend op deze titel en Greuze hernoemt zijn schilderij ‘Le guitariste napolitain’. In dit schilderij herken je de Italiaanse invloed.
Terug in Frankrijk
Aan het begin van de jaren zestig van de achttiende eeuw schildert Greuze vooral genrestukken, familietaferelen, voorstellingen uit het dagelijks leven of uit de omgeving. Greuze laat zich hier inspireren door Hollandse meesters, waaronder onze beroemde Rembrandt. Greuze heeft in deze tijd veel succes met zijn werken.
Terug in Frankrijk komt hij onder de indruk van de revolutionaire sfeer die hier inmiddels heerst. Een korte tijd is dit ook terug te zien in zijn werk. Toch blijft de Rococo de stijl waar hij zich het meest bij thuis voelt.
Kort na zijn terugkeer in Parijs trouwt Greuze met Anne-Gabrielle Babuti, de dochter van een boekhandelaar aan de Quai des Augustins. In 1761 schildert Greuze het portret van deze boekhandelaar. Er is niet veel bekend over dit huwelijk, maar uit wat we weten blijkt dat hij het grote geluk hier niet in vond.
Jean-Baptiste doet nooit mee aan de wedstrijd voor de Prix de Rome, wel exposeert hij in de Parijse Salons, onder andere in 1755 en 1757. In de Salon van 1757 exposeert hij zes schilderijen die hij in Italië geschilderd heeft. Twee jaar later exposeert Greuze La Tricoteuse endormie en het schilderij Jeune fille pleurant la mort de son oiseau. In deze tijd maakt hij ook de bekende ‘buste de dauphin’.
Greuze's schilderij Le Paralytique naar Rusland
In 1761 schildert Greuze één van zijn bekendst geworden schilderijen: Le Paralytique, ook wel bekend geworden onder de naam La Piété filiale. Twee jaar later exposeert hij dit schilderij op de Salon van Parijs. Keizerin Catharina II van Rusland raakt zo onder de indruk van Le Paralytique dat zij het schilderij koopt en meeneemt naar Rusland. Het is nog steeds te zien in de Hermitage in Sint Petersburg.
Catharina II Aleksejevna bijgenaamd Catharina de Grote was van 1762 tot 1796 tsarina van Rusland. Catharina probeerde haar imago als verlicht vorstin hoog te houden door cultuur te stimuleren in de Russische samenleving.
Net als elke andere vorst probeerde Catharina haar gasten te imponeren met haar kunstverzameling. Bij Catharina nam dat echter extreme vormen aan. In twintig jaar tijd kocht Catherina 4.000 schilderijen. Bij elke veiling, waar dan ook in Europa, was wel een agent van Catharina aanwezig om de topstukken te kopen (bron: Wikipedia).
Le Paralytique wordt gezien als vervolg op L’Accordée de village, het schilderij dat Greuze in 1761 voor het eerst in de Salon exposeert.. Greuze exposeert het en Parijs is diep onder de indruk. L’Accordée de village is te zien in Het Louvre in Parijs. Deze twee schilderijen worden de grote doorbraak voor Greuze.
Vanaf nu gaat Greuze ook meer experimenteren met verschillende materialen en onderwerpen. Hij trekt er meer opuit en vindt zijn onderwerpen in het leven op straat.
Greuze in conflict met de Salons
Greuze loopt niet de gebaande paden die de Académie graag wil zien. In 1767 besluit de Académie in Parijs hem de toegang tot de Salon te ontzeggen. Dit tot grote teleurstelling van Greuze.
In deze jaren verandert Greuze opnieuw van stijl. Zijn werken worden soberder en donkerder, de onderwerpen zijn vaak historisch.
In 1769 schildert hij L’empereur Septime Sévère reproche à Caracalla, son fils, d’avoir voulu l’assassiner en dient het schilderij in bij de Académie. Het schilderij wordt streng beoordeeld. Charles Nicolas Cochin schrijft aan de markies de Marigny: “Iedereen was verrast en bedroefd, we keken elkaar aan zonder iets te zeggen.” Er wordt veel gediscussieerd tussen de beoordelaars onderling. Uiteindelijk zijn ze het erover eens dat het niet gepast is dat een man van de verdienste als van Greuze te weigeren, “hoe slecht zijn werk ook is”.
Greuze ambieert de titel van ‘peintre d’histoire’, de hoogste kwalificatie in de academische hiërarchie. Met het oog op zijn ‘uitstekende oude producties’ wordt hij geaccepteerd als genreschilder. Greuze raakt diep gekwetst door de ontkenning van schoonheid van zijn ingezonden schilderij en komt tot het besluit niet meer in de Salons van de Académie te exposeren.
Aan het eind van zijn leven begint de schilderkunst om hem heen van stijl te veranderen en ontstaat de neoclassicistische stijl, een beweging waarin Greuze niet mee wil gaan. Hierdoor worden zijn werken echter minder populair. Hij krijgt nog een opdracht voor een portret van Napoleon, dat in Versailles tentoongesteld wordt, maar zijn roem is voorbij.
Greuze sterft in armoede op 21 maart 1805 in Parijs en wordt begraven op het Cimetière de Montmartre.
Bekende werken van Jean-Baptiste Greuze
Jean-Baptiste Greuze is onder andere bekend gebleven om zijn schilderijen La Latière en La Cruche cassée’(1773).
Ook zijn vele portretten van jonge vrouwen en zijn zelfportretten, waaronder een bekend zelfportret uit 1785 dat in het Louvre tentoongesteld wordt, maken hem onvergetelijk.
Invloed van Greuze op andere schilders
Veel schilders zijn door de werken van Jean-Baptiste Greuze beïnvloed, onder hen Philibert- Lois Debucourt en Edward Bird.
Musea met werken van Greuze
Schilderwerken van Jean-Baptiste Greuze zijn te zien in Parijs, Londen, Montpellier en in Tournus, waar hij zijn eigen museum heeft. Ook het Centraal Museum in Utrecht heeft werken van Greuze in de collectie.
Bekijk hier bekende en minder bekende schilderijen van Jean-Baptiste Greuze
Muséé Greuze in Tournus
Het Muséé Greuze is gevestigd in het oude Hôtel-Dieu van Tournus.
Dit voormalige hospitaal uit de 17e eeuw bevatte destijds drie ziekenzalen, één voor vrouwen, één voor mannen en één voor militairen. Het is één van de weinige Hôtel-Dieu ’s in Frankrijk waarin de oorspronkelijke staat nog goed te zien is. Inclusief de goed bewaarde apotheek. Het Hôtel-Dieu is een ‘Monument Historique’.
Naast werken van Greuze, waaronder twee prachtige zelfportretten, heeft dit museum een collectie van Franse, Vlaamse en Italiaanse schilderijen uit de 14e tot de 20e eeuw én een bijzondere archeologische collectie uit de omgeving van Tournus. Een museum dat zeker de moeite van een bezoek waard is.
Hôtel-Dieu / Musée Greuze
21, rue de l’Hôpital
71700 TOURNUS
www.musee-greuze.fr
Greuze als Vrijmetselaar
Greuze was in zijn leven Vrijmetselaar en maakte deel uit van de loge des Neuf Soeurs.
bronnen
www.musee-greuze.fr
www.laousse.fr
www.rivagedeboheme.fr
www.tournus.fr
www.tournus-tourisme.com
www.wikipedia.org
www.rijksmuseum.nl
Le Journal, 06-04-2020
