Nicéphore Niépce staat bekend als de uitvinder van de fotografie.
Naast de fotografie ontwikkelt hij een verbrandingsmotor, een hydraulische pomp en de voorloper van de fiets.
Saint-Loup-de-Varennes 1765 - 1833 Saint-Loup-de-Varennes
Joseph Niépce wordt op 7 maart 1765 als tweede zoon in het gezin Niépce geboren, in Saint-Loup-de-Varennes, een dorp dichtbij Chalon-sur-Saône. Zijn vader, Claude Niépce, is advocaat en adviseur van koning Lodewijk XV. Zijn moeder, Claudine Barault, is de dochter van Antoine Barault, eveneens advocaat en adviseur van de koning.
De familie Niépce is één van de oudste families in Chalon-sur-Saône en is zeer welvarend. Ze bezit eigendommen verspreid over de stad. De familie Niépce raakt bevriend met de bekende schrijver Alphonse de Lamartine.
Einde van de droom van Niépce
Vanaf 1780 gaat Joseph studeren bij het Collège des Oratoriens in Chalon-sur-Saône, later studeert hij verder bij ‘les frères Oratoriens’ in Angers, een stad in het westen van Frankrijk. Hier ontwikkelt hij zijn passie voor natuur- en scheikunde. Joseph slaagt echter niet voor het eindexamen en moet zijn droom, wetenschapper worden, opgeven. Een priesterlijke roeping, wat zijn ouders voor ogen hadden, is er ook niet van gekomen.
In zijn tijd in Angers verandert Joseph zijn naam in Nicéphore. Volgens sommigen vanwege de betekenis in het Grieks: ‘zegedrager’, anderen denken dat hij dit gedaan heeft ter ere van Sint Nicephorus die in de negende eeuw patriarch van Constantinopel was.
Nicéphore, opgegroeid in een koningsgezind milieu, wil hier, vanwege de ontstane Franse Revolutie, niet mee vereenzelvigd worden. In 1792 gaat hij in het leger bij de Nationale Garde. Hij komt bij de landmacht, zijn broer Claude gaat bij de marine dienen. In 1793 wordt Nicéphore benoemd tot luitenant, gaat hij mee op veldtocht In Italië en strijdt met de Napoleaanse troepen. Beide broers moeten na een aantal jaar het leger om gezondheidsredenen verlaten.
Nicéphore gaat wonen in Nice en trouwt hier in 1794 in met Antoinette Agnès Romero. Een jaar later wordt hun zoon Jacques, ‘Isidore‘ geboren. Na twee jaar wordt nog een zoon geboren, deze krijgt de naam Louis.
Eerste ideeën voor fotografie
Niépce reist in 1797 met zijn gezin en zijn broer Claude naar Sardinië. Tijdens deze reis komen Nicéphore en Claude op het idee van fotografie. Bij eerste experimenten lukt het hen al foto’s te maken, maar deze verbleken nog snel en kunnen daardoor niet bewaard blijven.
Aan het begin van de 19e eeuw verhuist Niépce terug naar de Bourgogne en gaat weer op het familielandgoed Le Gras in Saint-Loup de-Varennes, in de buurt van Chalon-sur-Saône wonen. Hij leidt hier een terug getrokken leven.
In deze tijd raakt in Frankrijk lithografie in de mode.
Lithografie is een in Duitsland door Alfred Senefelder uitgevonden techniek. Door het maken van een tekening op steen, kunnen er meerdere afdrukken van gemaakt worden.
Ook Nicéphore, die zelf niet kan tekenen, heeft belangstelling voor de lithografie. Samen met zijn zoon Isidore experimenteert hij verder met nieuwe druktechnieken. Zij zoeken geschikte stenen die aan de kant van de weg liggen om gebruikt te worden voor verbetering van de weg naar Lyon. Isidore maakt tekeningen op de stenen die een marmerbewerker eerst heeft gepolijst.
Nicéphore en Isidore zoeken naar een manier om een beeld ‘automatisch’ vast te leggen en te vermenigvuldigen.
Nicéphore Niépce
Steeds dichterbij
Steeds dichter komt Niépce bij het resultaat van de eerste ‘echte’ foto.
In 1825 vraagt Niépce de opticiens en broers Vincent en Charles Chevallier om zijn camera te verbeteren door het maken van betere lenzen voor zijn camera. Een jaar later maakt Niépce zijn eerste foto door een plaat met lichtgevoelig materiaal in een ‘camera obscura’ bloot te stellen aan licht. Hij heeft dan al dertig jaar experimenten gedaan om optische foto’s te kunnen maken. Weer een jaar later doet hij etspogingen met verlichte gecoate platen.
Eerste foto door Nicéphore Niépce in 1827
Voor zijn eerste foto heeft hij bij helder zonlicht een belichtingstijd van acht uur nodig. De foto maakt hij vanuit het dakraam van zijn werkkamer. Door het draaien van de zon is de schaduw van twee kanten te zien. De foto toont het uitzicht van de werkkamer van Niépce op het landgoed Le Gras in Saint-Loup-de-Varennes. Door de lange belichtingstijd, is deze techniek nog niet geschikt voor menselijke portretten.
Zijn techniek vormt echter wel de basis voor de ontwikkeling van de fotografie. Niépce geeft dit proces de naam heliografie (zon tekenen).
Le Point de vue du Gras
Le Point du Gras is de oudste bewaard gebleven foto van Nicéphore Niépce. De foto is genomen op het familie landgoed Le Gras.
Niépce doet veel om zijn uitvindingenen in brede kring bekend te maken. In Frankrijk lukt dat nog niet zo. Daarom reist hij naar het Verenigd Koninkrijk om London te overtuigen van het belang van zijn uitvinding. Maar ook hier vindt hij nog weinig gehoor. Hij geeft zijn oudste foto aan de Britse wetenschapper en botanicus Francis Bauer, lid van de Royal Society. Op mysterieuze wijze raakt deze afbeelding spoorloos.
Gelukkig vindt de kunsthistoricus Helmut Gernsheim deze in 1952 terug.
Samenwerking met Daguerre
Niépce krijgt de belangstelling van de zakenman Louis-Jacques-Mandé Daguerre (1787-1851) en gaat met hem samenwerken.
Daguerre was oorspronkelijk decorschilder en bedreven in het aanbrengen van lichteffecten. Hij werkte onder andere voor de Opera in Parijs en werd bekend door zijn Diorama: verschillende panorama’s, die wisselen van sfeer door wisselende belichting. Zo kon een panorama een beeld geven waarop het daglicht te zien is, door andere belichting kon hetzelfde beeld als nachtopname worden ervaren.
Samen werken Daguerre en Niépce vanaf 1826 verder aan het verbeteren van het fotografisch proces.
Daguerre zal na het overlijden van Niépce verder gaan met het door ontwikkelen van zijn uitvindingen.
Andere uitvindingen van Nicéphore Niépce
Naast de fotografie ontwikkelt Nicéphore met Claude een verbrandingsmotor, die ze de Pyreolophore noemen (1807). Dit woord is afgeleid van een combinatie van het griekse woord voor vuur/wind en ‘ik produceer’. Deze Pyreolophore gebruikte aanvankelijk lycopodium als brandstof. Volgens Nicéphore heeft hij met deze motor zijn boot aangedreven en over de Saône hebben laten varen.
Het is een uitvinding die in heel Frankrijk de krantenkoppen haalt.
Op 20 juli 1807 ondertekent keizer Napoleon Bonaparte in Dresden het patent op deze verbrandingsmotor.
Een andere uitvinding van Nicéphore is de hydraulische pomp.
In 1818 construeert Niépce de voorloper van de fiets, de zogenaamde Draisienne de Niépce, een loopfiets die hij nog perfectioneert met een verstelbaar zadel.
Door het gebrek aan interesse voor zijn uitvindingen en door de anti-monarchistische Franse Revolutie raakt Nicéphore financieel steeds meer aan de grond. Claude en Nicéphore hebben veel geld geïnvesteerd in hun uitvindingen, waar nog te weinig belangstelling voor is. Van het familiekapitaal is niet veel meer over. Wanneer zijn broer Claude in 1828 in Engeland, waar hij inmiddels woonde, sterft, wordt het leven steeds moeilijker voor Nicéphore.
Brieven van Nicéphore Niépce
Nicéphore heeft in zijn leven veel brieven gebleven. Hiervan zijn een groot aantal bewaard gebleven, zoals de in 1828 geschreven brief aan zijn zoon Isidore en schoondochter Eugénie (zie afbeelding). In veel brieven, zoals die aan zijn Claude, schrijft hij over de ontwikkeling van zijn uitvindingen. Door de vele bewaard gebleven brieven en documenten (meer als 700!), weten we veel over het leven en de uitvindingen van Nicéphore Niépce.
Op 5 juli 1833 sterft Niépce plotseling. Hij heeft de impact van zijn uitvindingen niet meer meegemaakt. Niépce sterft arm en zijn weduwe moet om financiële redenen het landgoed Le Gras verkopen.
Niépce ligt begraven op de begraafplaats van Saint-Loup-de-Varennes.
In Chalon-sur-Saône staat een standbeeld van Nicephore, in Saint-Loup-de-Varennes staat een monument met de tekst: ‘dans ce village Nicéphore Niépce inventa la photographie en 1826′.
Langs de route National van Chalon-sur-Saône naar Lyon staat, voorbij het landgoed Gras, op een witgeverfde muur.
Daguerre gaat verder
Na de dood van Niépce in 1833 zet Louis Daguerre het werk voort. Hij moet nog jaren experimenteren voor hij tot een goed resultaat komt.
Het verhaal gaat dat hij op een dag een aantal mislukte foto’s in zijn scheikundekast neerlegt en naar het café gaat. Wanneer hij thuis komt, ziet hij tot zijn verbazing dat de kwaliteit van de foto’s veel beter is geworden. Hij ontdekt dat de kwikdampen van een kapotte thermometer de oorzaak zijn van het verbeteringsproces.
Dit leidt in 1838 tot de uitvinding van de daguerreotypie: Daguerre bedekt een zilveren plaat met een dunne laag zilverjodide in de donkere kamer en stelt deze vervolgens bloot aan kwikdampen. Hierdoor ontstaat het beeld wanneer er licht bijkomt. Door deze ontwikkeling wordt de belichtingstijd bekort tot dertig minuten. Fixatie wordt verkregen door onderdompeling in water verzadigd met zeezout en daarna afgespoeld met water. Het is echter, vanwege de kwikdampen, een ongezonde en dure techniek.
Daguerre schrijft een boek over deze uitvinding, die hij graag bij het grote publiek bekend maakt: Historique et description des procédés du daguerréotype et du diorama.
Ook Isidore wil verder...
Isidore, de zoon van Niépce, wil ook verder met de fotografische uitvinding van zijn vader, het was per contract bepaald dat Isidore als erfgenaam de plaats van zijn vader in zou nemen in de samenwerking met Daguerre. Helaas heeft Isidore te weinig kennis van de fotografie om met Daguerre mee te kunnen in de ontwikkeling. Daguerre maakt hier gebruik van en laat de mislukkingen op naam van Isidore en gaat zelf in het geheim verder met de ontwikkeling van nieuwe technieken. Hij vindt een nieuwe fotografische methode met een veel kortere belichtingstijd uit. Hij geeft dit de naam daguerreotypie. Daguerre gaat met de uitgevonden daguerreotypie naar de belangstellende Académie des sciences in Parijs.
Vooraf laat Daguerre aan Isidore weten dat de naam Nicéphore niet voor zal komen in zijn presentatie. Dit tot grote frustratie van Isidore.
De daguerreotypie wordt een rage
De Académie des sciences heeft veel belangstelling voor de uitvinding van Daguerre. Het proces wordt snel verbeterd en zo wordt het mogelijk om portetten te maken. Het wordt een ongelooflijk succes. Parijs opent tientallen winkels en vele Parijzenaars laten zich fotogaferen. Na Parijs verspreidt de rage zich over heel Frankrijk, naar Europa en ook in de Verenigde Staten wordt het een succes.
In 1839 koopt de Franse overheid dit procedé van Daguerre en treft hiervoor een schikking met zowel Daguerre als met Isidore: zij krijgen beiden een jaarlijks pensioen van 4000 francs.
De naam Daguerre zal onlosmakelijk verbonden blijven met de uitvinding van de fotografie.
Isidore gaat de strijd aan
Ondertussen blijft Nicéphore Niépce onbekend bij het grotere publiek. Dit tot grote woede van Isidore, die daarop in 1841 Historique de la découverte improprement nommée daguerréotype, précédé d’une notice de son véritable inventeur Joseph-Nicéphore Niépce publiceert.
Isidore beschrijft hierin dat de uitvinding ten onrechte de naam van Daguerre heeft gekregen en verhaalt over de grote rol van zijn vader in de ontwikkeling van de uitvinding. Het heeft Isidore veel tijd en energie gekost, maar uiteindelijk wordt de naam van zijn vader erkend als belangrijk uitvinder van de fotografie.
Abel Niépce
In 1847 ontdekt Abel Niépce, de neef van Nicéphore, een manier om papier te vervangen door glas. Dit maakt het negatief scherper. Soms zelfs te contrasterend. Door deze uitvinding worden opticiens er opnieuw toe aangezet om nog efficiëntere lenzen te ontwikkelen.
Lezing over Nicéphore Niépce
In 1885 houdt monsieur A. Davanne een lezing over het leven en werk van Niépce. Het is eén van de vele lezingen die over de belangrijke invloed van Niépce zijn gehouden.
Musée Nicéphore Niépce in Chalon-sur-Saône
In het huis waar Nicéphore Niépce zijn eerste foto maakte, is nu een museum gevestigd waar je over zijn leven en uitvindingen kunt ontdekken. Zijn eerste camera en een reproductie van zijn eerste foto worden hier tentoongesteld! Het museum bezit een grote collectie van camera’s en foto’s. Je kunt zelf aan de gang met de eerste camera. Ook vind je er de oudste fotostudio van de wereld, deze is van Fortuné Joseph Petiot-Groffier.
Daarnaast zijn de heliograaf en verbrandingsmotor te zien. En een replica van de velocipede, die je zelf mag uitproberen!
Maison Nicéphore Niépce
2 rue Nicéphore Niépce,
71240 Saint-Loup-de-Varennes
https://photo-museum.org
Route de la photo: in de voetsporen van Nicéphore Niépce
Op initiatief van het musem Maison Nicéphore Niépce is de Route de la photo ontstaan.
Hiermee kun je in de voetsporen van Niépce zijn deel van de Bourgogne ontdekken.
Op de website van het museum vind je meer informatie: https://photo-museum.org
Naast het museum Maison Nicéphore Niépce ligt het Espace Patrimoine over de geschiedenis en ontwikkeling van Chalon-sur-Saône. Ook de moeite waard om te bezichtigen.
