plafond à la gloire du prince, Dijon
Cluny 1758 – 1823 Parijs
Pierre-Paul Prud’hon is een tekenaar en schilder uit de Franse Romantiek in de 18e en 19e eeuw. Hij is beïnvloed door de Rococo, het Classicisme en de Romantiek. Prud’hon ontwikkelt een eigen stijl, maakt veel zwart/wit tekeningen, vaak op blauw papier.
Prudhon krijgt ook bekendheid om zijn (zelf)portretten, zijn mythologische en zijn allegorische schilderijen. Pierre Prud’hon werkt graag met levende modellen. Én hij is een groot bewonderaar van Peter-Paul Rubens.
Prud’hon krijgt van Napoleon Bonaparte de opdrachten een portret van zijn eerste en later van zijn tweede vrouw te schilderen. Daarnaast wordt de schilder ontwerper van meubels, wandschilderingen en tafelversieringen. Een veelzijdig man dus.
Zijn meest bekende werk is een van zijn laatste schilderijen: Le Christ sur la croix, La Madeleine et la Vierge sont à ses pieds, een schilderij dat hij maakt voor de kathedraal Saint-Étienne in Metz. Dit schilderij kun je nu in het Louvre in Parijs bewonderen.
Prud’hon wordt gezien als een van Frankrijks grootste tekenaars en schilders.
Geboren in Cluny
Pierre Prudon wordt op 4 april 1758 geboren in Cluny, dichtbij de église Saint-Marcel. Hij is het tiende en jongste kind van Françoise Piremol en Christophe Prudon, een steenhouwer in Cluny. ‘Prudon’ is de oorspronkelijke spelling van de familienaam.
Vader Christophe is een begaafd metselaar en steenhouwer. Hij werkt aan gebouwen van de abdij van Cluny, waarschijnlijk die van l’École nationale d’Arts et Métiers. Daarnaast is hij een zeer artistiek beeldhouwer. Veel van door hem gemaakte objecten zijn bewaard gebleven en in verschillende huizen in Cluny staan nog haarden van zijn hand.
Moeder Françoise is een vriendelijk, zachtaardige vrouw, die liefdevol voor haar kinderen Philibert, Jeanne-Françoise, Catherine, Gabriel, Marie, Marie, Claude, Louis, Françoise en Pierre zorgt. Vooral op haar jongste zoon Pierre is ze erg gesteld.
In het register van dopen, huwelijken en begrafenissen van de parochie Saint-Marcel in Cluny staat de doop van Pierre beschreven:
Ce jourd'huy, quatre Avril mil sept cent cinquante-huit, je, prêtre-curé de la paroisse de Saint-Marcel de Cluny, ay baptizé Pierre, fils de Christophe Prudon, tailleur de pierres et Françoise Piremol, sa femme, né ce même jour. Son parrain a été Pierre Moreau, marchand épicier et sa marraine, delle Ursule Mutin, épouse de sieur François Biais, marchand de draps, tous deux de la dite ville, soussignés avec moi.
Pierre groeit op in Cluny, in het quartier Saint-Marcel. Helaas sterven zijn beide ouders als hij nog een kind is. Abbé Besson, pastoor van de église Saint-Marcel, neemt hem onder zijn hoede en neemt de verantwoordelijkheid voor zijn opvoeding. Pierre krijgt onderwijs aan de kloosterschool van de abdij van Cluny. Door het zien van de vele schilderijen in het klooster ontwikkelt Pierre zijn liefde voor tekenen.
De straat in Cluny waar Pierre Prudon geboren is, heeft zijn naam gekregen: Rue Prud’hon, Zijn geboortehuis bawaart een gedenkplaat. Volgens sommige bronnen is dit huis echter niet de geboorteplaats van de schilder. Dit zou een huis in de Prud’hon-impasse zijn. Er bestaat een aquarel van dit huis, uitgevoerd door Thiérat, voormalig directeur van het Musée de Lyon (bron: Un jour, Cluny).
Pierre-Paul naar Dijon
De bisschop van Mâcon ziet zijn artisticiteit op en geeft hem in 1774 een studiebeurs voor de academie École des Beaux-Arts in Dijon. Deze academie is opgericht door de bekende schilder en beeldhouwer François Devosge. Prudhon zal altijd grote genegenheid houden voor deze meester, die hem een goede opleiding geeft en als een vader voor hem is geweest.
In 1776 dingt Pierre mee naar de Prix de Rome, georganiseerd door de provincie Bourgogne, maar hij wint deze prijs niet. Wel behaalt hij de eerste prijs voor de schilderkunst op de jaarlijkse wedstrijd van zijn academie.
Pierre-Paul Prud'hon
In 1778 keert Prudhon terug naar Cluny en trouwt op 17 februari van dit jaar met Jeanne Paugnet, de dochter van een koninklijk notaris.
Het is bij dit huwelijk dat Prudon voor het eerst ondertekent met de nieuwe spelling van zijn naam: Prud’hon. Tevens voegt hij de naam Paul toe aan zijn voornaam, dit ter ere aan Peter Paul Rubens, van wie hij een groot bewonderaar is.
Hun eerste zoon, Jean, wordt een week na de bruiloft geboren. Jean zal later ook schilder en graveur worden. Na Jean worden nog drie zonen en een dochter geboren.
Het is geen gelukkig huwelijk en Prudhon vertrekt in 1780 voor zijn vervolg opleiding naar de Acadėmie Royale in Parijs. Hier raakt hij bevriend met de familie Fauconnier, waar dochter Marie verliefd op hem wordt. Als ze begrijpt dat Pierre nog getrouwd is, wil ze geen verdere relatie met hem.
Ook sluit Prudon in deze tijd vriendschap met Maximilien de Robespierre.
Prix de Rome voor Pierre-Paul Prud'hon
Op zesentwintig jarige leeftijd doet Prud’hon opnieuw mee aan de wedstrijd van de Bourgogne voor de Prix de Rome, deze keer wint hij.
De Grand Prix de Rome is destijds de belangrijkste wedstrijd van de École des Beaux-Arts in Parijs. Met het winnen van de Prix de Rome krijgt een schilder bekendheid en kan op kosten van de Franse Academie in Rome verder werken en studeren.
Deze prijs stelt hem in staat naar Italië te gaan en vier jaar te blijven. Op 3 januari 1786 komt hij, samen met zijn vriend Petitot, in Rome aan. Ze hebben dan een zware reis achter de rug. Vanuit Dijon zijn ze vijf weken onderweg geweest, vooral vanwege een lange zeereis met veel oponthoud tussen Marseille en Cività Vecchia, een havenstad 70 km ten noorden van Rome.in Rome kunnen studeren en werken. Hij bestudeert, en
Prud’hon raakt in Rome bevriend met de classicistische beeldhouwer Antonio Canova, met hem bestudeert hij werken uit de oudheid.
Ook kopieert hij in deze tijd veel werk van oude meesters als Rafaël, Correggio en Leonardo da Vinci. Ondanks verschillende vriendschappen heeft Prud’hon een eenzame tijd hier in Rome.
Als eerbetoon aan de familie Condé, die in de Bourgogne regeert, maakt hij een grote compositie voor het Palais des Etats in Dijon, la gloire de Bourgogne, een interpretatie van het plafond van het Palazzo Barberini door Pietro da Cortona.
Parijs
Bij terugkeer naar Frankrijk werkt Prud’hon eerst enkele maanden in Lyon als assistent van de bloemenschilder Gonichon. Hij moet dit doen om een familieschuld af te lossen. Daarna gaat hij in Parijs wonen, hier komt ook zijn vrouw Jeanne weer bij hem wonen en worden nog twee zonen geboren. Het zijn moeilijke jaren voor het gezin Prud’hon.
In Parijs vindt Prud’hon werk met het ontwerpen van vignetten en briefhoofden en het versieren van herenhuizen. Hij wordt lid van een kunstenaarsclub en bevindt zich steeds meer in het milieu van kunstenaars en aristocraten.
Prud’hon raakt onder de indruk van de ideeën van de Franse Revolutie en raakt overtuigd Republikein. Hij bezoekt veelvuldig toespraken van Robespierre.
In 1791 begint Prud’hon zijn werken tentoon te stellen in de Parijse ‘Salons’. Hij maakt een portret van Saint-Just, een schilderij dat nu nog steeds te zien is in het Musée des Beaux-Arts in Lyon.
Saint-Just is een Franse politicus en revolutionair leider uit de Nièvre.
Welke stijl ontwikkelt Prud'hon?
In Rome ontwikkelt Prud’hon zijn eigen stijl, een zachte en sfeervolle stijl met veel clair/obscur. Prud’hon is met name beïnvloed door Correggio, de schilder die hij in deze stad leert kennen. Hij neemt van deze schilder het clair-obscur en de wat zachte stijl over en combineert dit met elementen uit het Classicisme, waarmee hij een geheel eigen stijl ontwikkelt.
De periode in Rome blijft een belangrijke invloed op zijn verdere werk houden. Zijn schilderijen bevatten de symmetrie en helderheid die gebruikelijk zijn in de Griekse en Romeinse klassieke kunst.
Rigny
Na de val van Robespierre in 1794 breekt de hongersnood uit in Parijs. Prud’hon, als vriend van Robespierre, moet Parijs verlaten en vestigt zich voor twee jaar in Rigny, een plaatsje ten oosten van Dijon in de Bourgogne.
Prud’hon vindt onderdak in het huis Georges en Louise Anthony. In Rigny begint hij met het illustreren van boeken en schildert hij vele portretten, waaronder het bekende portret van Madame Anthony. Hij schildert dit portret om de familie te bedanken voor haar gastvrijheid.
Pierre Prud'hon terug in Parijs
Na twee jaar kan hij terugkeren naar Parijs. Prud’hon maakt hier de versieringen voor het Hôtel de Lannoy (1798-1801). Dit hotel is aan het einde van de 19e eeuw verwoest, maar verschillende panelen zijn bewaard gebleven en hangen nu in het Louvre en in Chantilly.
Artistieke doorbraak
Prud’hon doet mee aan de inschrijving voor een plafond in het Louvre.
Hij ontwerpt La Sagesse et la Vérité descendant sur la terre, dat verwijst naar vrede en vernieuwing na revolutionaire strijd. Tot zijn vreugde krijgt hij de opdracht en hij mag in een werkplaats van het Louvre in 1798 en 1799 werken aan dit meesterwerk. In 1798 ontvangt hij een aanmoedigingsprijs voor zijn ontwerp. Prud’hon krijgt nu een opdracht voor een plafondschildering over hetzelfde onderwerp voor het plafond van het Palais de Saint-Cloud, een Frans koninklijk paleis in Saint-Cloud, ongeveer 10 kilometer ten westen van Parijs, uitkijkend op de Seine. Dit paleis werd bewoond door onder meer Marie Antoinette, Napoleon Bonaparte en Napoleon III.
Erkenning voor Pierre-Paul Prud'hon
Aan het begin van de 19e eeuw raakt Prud’hon steeds meer bekend en krijgt hij erkenning voor zijn werk. In 1801 tekent Prud’hon Triomf van Bonaparte die hij tentoonstelt op de Salon van 1801. Dit levert hem de gunst van Napoleon Bonaparte op.
Opdracht van Napoleon Bonaparte
Prud’hon krijgt nu van Napoleon de opdracht een portret van diens eerste vrouw Joséphine de Beauharnais te schilderen(1805).
Joséphine de Beauharnais, vrouw van Napoleon Bonaparte
Opvallend is dat Prud’hon Josephine, die op 2 december 1804 tot keizerin gekroond is, niet schildert als keizerin, maar als een prachtige, aantrekkelijke vrouw, op een plek in de natuur. Was hij verliefd op haar? Volgens verhalen uit die tijd is die kans groot geweest. Het schilderij van Joséphine is nu in het Musée du Louvre in Parijs te bewonderen.
Na zijn portret van de keizerin krijgt Prud’hon portretopdrachten van andere hooggeplaatste personen, waaronder Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord, hertog van Talleyrand, vorst van Benevento en Frans diplomaat.
Prud’hon ontvangt meerdere opdrachten van Napoleon voor schilderijen en plafond decoraties. Hij is inmiddels de hofschilder van de keizerin geworden. Een van haar portretten uit 1805 is te bewonderen in het Louvre.
In 1808 exposeert hij op de Salon zijn beroemd geworden werk la Justice et la Vengeance divine poursuivant le Crime. Dit werk hangt eerst een aantal jaren in het Palais de Justice, voor het naar het Louvre gaat.
Opnieuw een opdracht van Napoleon
Na de scheiding van Napoleon met Josephine, “omdat zij hem geen zoon kon schenken”, neemt Napoleon in 1810 Marie-Louise d’Autriche, de aartshertogin van Oostenrijk, tot vrouw. Prud’hon schildert ook haar portret. Prud’hon ontwerpt ook het decor van hoffeesten en details voor de ceremonies voor het tweede huwelijk van Napoleon.
Keizerin Marie Louise, die leefde van 1791 tot 1847, kwam met groot gevolg en bleef een dag in Zeist. Ze bezocht het Broederplein. Er was een ereboog voor haar opgericht en zij kreeg als cadeau twee kussentjes met daarop een deel van de Bijbelse Psalm 21 en de woorden Vive l’Empereur en Vive l’Imperatrice geborduurd.
Er waren op het Broederplein veel winkeltjes. De keizerin kocht allerlei artikelen. Na afloop van haar bezoek werden de aangekochte spullen op wagens naar haar tijdelijke verblijfsplaats in Utrecht vervoerd. Na het winkelen bezocht ze nog de kerkzaal van de Broedergemeente, waar zij een spiritueel gesprek had met de dominee en de ouderlingen (bron: Maarten Bos in De Nieuwsbode 2020).
Marie-Louise was een achternicht van de, in 1793 onthoofde, beroemde Franse koningin Marie Antoinette.
Assomption de la Vierge
Pierre Prud’hon krijgt in 1819 van Maurice de Talleyrand de opdracht Assomption de la Vierge, de hemelvaart van de Maagd, te schilderen voor de kapel van het Tuileries-paleis. Ook dit schilderij is nu te zien in het Louvre.
Institut de France
In 1816 wordt Prud’hon, ondanks tegenstand van enkele andere schilders, tot lid van het Institut de France benoemd. Hij brengt het zelfs tot de derde voorzitter van de sectie ‘Peinture’.
Het Institut de France is een Frans wetenschappelijk instituut dat werd opgericht op 25 oktober 1795. Het is gevestigd in het gebouw van het voormalige Collège des Quatre-Nations aan de Quai de Conti in het 6e arrondissement van Parijs.
De Académie des Beaux-arts (59 leden) is een van de vijf academies die samen het Institut de France vormen. Het is in 1816 opgericht door koning Louis XVIII. Er zijn musea, historische monumenten, Franse en buitenlandse landgoederen aan het Institut de France nagelaten (bron: Wikipedia.org).
Constance Mayer
In 1803 gaat Prud’hon scheiden van zijn inmiddels geesteszieke vrouw Jeanne. Kort hierna heeft hij een relatie met Constance Mayer (1775-1821), leerlinge van de schilder Jean-Baptiste Greuze in Tournus. Constance komt in het leven van Prud’hon als zijn leerlinge, compagnon en minnares. Prud’hon en Mayer gaan wonen in een appartement aan de Sorbonne. Constance voedt zijn zonen grotendeels op.
Prud’hon en Mayer werken veel samen aan schilderijen.
Constance leidt aan depressieve periodes. Wanneer Prud’hon weigert met haar te trouwen, pleegt zij in 1821 zelfmoord in hun appartement. Zij hebben dan achttien jaar samen geleefd en gewerkt. Prud’hon blijft diep bedroefd achter. Hij voltooit het schilderij Une famille malheureuse, dat Mayer onafgemaakt achter laat en exposeert dit op de Salon van 1822.
Door de intensieve samenwerking van Prud’hon en Mayer is soms niet zeker welke werken aan Prud’hon moeten worden toegeschreven en welke aan Mayer.
Légion d'honneur voor Pierre-Paul Prud'hon
22 octobre 1808 krijgt Pierre-Paul Prud’hon de onderscheiding la Légion d’honneur, de belangrijkste onderscheiding van Frankrijk, enkele jaren eerder ingesteld door Napoleon Bonapate.
Le Christ sur la croix
Zijn meest bekende werk is van 1822: Le Christ sur la croix, La Madeleine et la Vierge sont à ses pieds. Het schilderij toont de kruisiging van Jezus met Maria Magdalena en de Maagd Maria aan zijn voeten. Hij maakt dit schilderij voor kathedraal Saint-Étienne in Metz. Het hangt nu in het Louvre in Parijs. Een schilderij vol emotie: Prud’hon ziet dit schilderij als een metafoor voor zijn verdriet om het sterven van Constance. Het is een van zijn laatste werken. Le Christ sur la croix heeft elementen van het neoclassicisme en de daarop volgende Romantiek in zich. Direct in het oog springend is hier zijn zo kenmerkend gebruik van clair/obscur: het sterke contrast tussen de duisternis van de achtergrond en het licht op het lichaam van Christus.
De dood van Pierre Prud'hon
Prud’hon brengt de laatste maanden van zijn leven door met zijn leerling en vriend Charles Pompée Le Boulanger de Boisfremont. Ruim een jaar na de zelfmoord van Constance, sterft Prud’hon op 16 februari 1823 in Parijs. Hij ligt naast Constance begraven op Père-Lachaise.
De begraafplaats van Père-Lachaise wordt in 1804 aangelegd in opdracht van Napoleon. Hij stelt de architect Alexandre-Théodore Brongniart aan die voorstelt om de begraafplaats op een Engelse tuin te doen lijken om zo vooral rijke Parijzenaren aan te trekken. Er worden in het begin maar weinig mensen begraven omdat veel Parijzenaren vonden dat Père-Lachaise te ver van het centrum lagen bovendien wilden de katholieken geen begrafenissen op Père-Lachaise omdat de begraafplaats niet door de katholieke kerk gezegend was (bron: Wikipedia).
Onvoltooide schilderijen
Le Christ sur la croix is nog niet geheel voltooid wanner Prud’hon sterft.
Ook zijn schilderij Andromache et Astyanax is niet voltooid bij zijn dood. Zijn leerling de Boisfrémont maakt dit werk af. Prud’hon was van plan het te verkopen aan de voormalige keizerin van Frankrijk, Marie Louise.
Het onderwerp van de toewijding aan het gezin is ontleend aan de Franse tragediaan Racine: Andromache omhelst haar zoon Astyanax in wie ze de kenmerken ziet van haar echtgenoot, Hector, die door Achilles was gedood. Toen moeder en zoon als oorlogsbuit werden vastgehouden, viel Achilles ‘zoon, Pyrrhus, bij haar in, hoewel ze, zoals zijn verbaasde gebaar hier aangeeft, zijn avances afwees.
Na de dood van Prud'hon
Prud’hon ontvangt al tijdens zijn leven veel waardering van andere kunstenaars en wordt in Parijs, en later in bredere kring, een bekend schilder en tekenaar.
Na zijn dood herinneren meerdere steden aan hem. In het centrum van Dijon is een straat naar hem vernoemd, evenals in het 16e arrondissement van Parijs.
In Cluny wordt op de Place de la Nation een buste van hem geplaatst. Dit om inwoners en bezoekers van Cluny er aan te herinneren dat Pierre-Paul Prud’hon in Cluny geboren is.
Op 24 juni 1923 vindt in Cluny opnieuw een inhuldiging plaats van deze buste van Prud’hon, nu op de Place Saint Marcel.
Dit gebeurt ter gelegenheid van de herdenking van zijn sterfdag 100 jaar geleden. Het beeld is verplaatst van de locatie boven de fontein op de Place de la Nation naar het gemeentelijk museum en vervolgens op 24 juni naar deze plek naast de kerk Saint Marcel. Om Cluny te blijven herinneren dat haar beroemd geworden inwoner, zo dicht bij de Saint-Marcel, in het quartier Saint-Marcel geboren werd.
Rijksmuseum Amsterdam
Veel van zijn schilderijen zijn niet goed bewaard gebleven door het overmatig gebruik van bitumineuze verf.
Het Rijksmuseum heeft één werk van Pierre Prud’hon in zijn collectie: het portret van Rutger Jan Schimmelpenninck en zijn gezin, in 1802 in Parijs geschilderd door Prud’hon.
bronnen
www.metmuseum.org
www.larousse.fr
www.gallica.fr
www.wikipedia.org
Un jour, Cluny
Schilderkunst van A tot Z, geschiedenis van de schilderkunst van oorsprong tot heden
