Uchon 1866 - 1952 Charrecey
een botanicus met visie
Van oorsprong een onderwijzer, maar vooral bevlogen botanicus: Emile Château.
Hij is de uitvinder van de fytosociologie, de leer van de samenleving van planten.
Sinds zijn jeugd heeft Émile Château gezien hoe de vegetatie terug groeit op de kale taluds van de nieuwe spoorlijn.
Hij ontdekte dat op plaatsen met dezelfde milieu kenmerken planten die onafhankelijk waren,
op vrijwel identieke wijze werden gegroepeerd:
hij wordt daarmee de uitvinder van de fytosociologie
en ziet het belang ervan voor de landbouw en het beheer van natuurlijke hulpbronnen.
Château beschrijft de invloed van klimaat en de aard van de bodem op verschillende plantensoorten
en schrijft een groot aantal boeken.
Een botanicus met visie op het landschap,
een van de grote Bourgondische natuuronderzoekers van de 20e eeuw.
Fytosociologie: helpen planten elkaar of zijn ze concurrerend?
Definitie van fytosociologie (vegetatiekunde):
het bestuderen van vegetatie in samenhang met de plaats waar zij groeit en in de rangschikking die de planten uit zichzelf hebben aangenomen.
De samenhang van klimaatfactoren en de aard van de grond. Helpen de planten elkaar of zijn ze concurrerend? (bron: Wikipedia)
Het levensverhaal van Émile Chateau
Émile Chateau wordt in 1866 geboren in Uchon, een klein en pittoresk dorp in het noorden van de Saône-et-Loire.
Uchon ligt aan de rotsachtige uitlopers van de Morvan, een waar een grote diversiteit aan flora en fauna is. Al vanaf zijn jeugd is Émile gefascineerd door de planten die groeien aan de kanten van spoordijken. Zo ontdekt hij langzamerhand dat onafhankelijke planten zich op een bijna identieke manier groeperen.
Hij wordt onderwijzer en leraar geschiedenis, vervolgens directeur van scholen in Saisy, Mâcon, Bourg-le-Comte, Antully en Matour. In Bourg-le-Comte, dorpen en steden in de Saône-et-Loire.
In 1911, als hij leraar in Matour is verzamelt hij de verschillende soorten mos die hij in de omgeving aantreft. Het is bekend geworden onder de naam ‘Mousses de Matour’. De delen zijn gedateerd en goed gelegen en vormen een goed bewijs van de mucinale, lokale flora. Hiervoor krijgt hij in 1913 een ‘médaille de vermeil ‘, een vergulde zilveren medaille ontving.
In Bourg-le-Comte is hij erg geïnteresseerd in het ontstaan van deze stad en beschrijft hij de geschiedenis ervan.
Tegelijkertijd blijft Émile Chateau onderzoek doen naar de verschillende plantensoorten en hun wijze van bloeien. Hij reist veel per trein door de regio, maar trekt er ook vaak te voet op uit, altijd met zijn vergrootglas en plunjezak.
1895: theorie van de natuurlijke groeperingen
Émile Chateau is gefascineerd door de groeperingen / associaties van planten. Het is een heel nieuw onderwerp, waar Chateau zich met hart en ziel in verdiept en specialiseert. Hij doet hiervoor veel floristische onderzoek.
In 1895 presenteert hij zijn theorie van de natuurlijke groepering van planten. Chateau houdt deze presentatie in Salornay-sur-Guye, het geboortedorp van zijn vrouw Jeanne Moreau en de omgeving waar hij veel onderzoek heeft gedaan.
Kruiden
Vanaf het begin van de jaren 1900 begint Chateau ook met het telen en onderzoeken van kruiden. Ook dit doet hij in Salornay-sur-Guye,
1912
In dit jaar publiceert Chateau in het tijdschrift Bulletin de la Société d’Histoire Naturelle d’Autun. Zijn publicatie gaat over de associaties van planten, gebaseerd op zijn vele onderzoeken. Ook beschrijft hij hier zijn ‘méthode des tableaux’.
Dit artikel wordt volgens wetenschappers gezien als de oorsprong van een nieuwe wetenschap: de fytosociologie.
Geheel onbetwist is zijn status van uitvinder niet, er worden ook andere namen genoemd als grondlegger van deze wetenschap.
1923
Wanneer hij in dit jaar met pensioen gaat, keert hij terug naar zijn geboortegrond en gaat wonen in Charrecey. Zijn pensioen betekent echter niet dat hij zich niet meer met de flora bezighoudt. Met name kruiden blijven zijn belangstelling houden.
1927: Prix Coincy
In 1927 kent La Société Botanique de la France aan Émile Chateau de prestigieuze Prix Coincy toe. Een prijs die in 1904 voor het eerst wordt uitgereikt en die onderzoek in de taxonomie (van oorsprong de vakwetenschap binnen de biologie, die soorten organismen ordent op grond van hun evolutionaire verwantschap) beloont. Chateau ontvangt deze prijs als erkenning voor al zijn onderzoek van inheemse en uitheemse flora.
Het is een prijs die doorgaans alleen werd toegekend aan universitaire academici.
1947
Het werk van Émile Chateau is wat in de vergetelheid geraakt, maar in 1947 wordt hij gerehabiliteerd door professor Georges Kuhnholtz-Lordat in het Bulletin de la Société Botanique de France. Kunhnholtz noemt Chateau de grondlegger van de fytosociologie.
Georges Kuhnholtz-Lordat (1888-1965) is landbouwingenieur (INA Parijs), doctor in de wetenschappen en hoogleraar plantkunde aan l’École nationale supérieure agronomique van Montpellier.
1952
Het is 1952 als Émile Chateau sterft en begraven wordt op de begraafplaats van Charrecey, een dorp nabij Uchon, zijn geboortestad.
Salornay-sur-Guye
In de bossen rond deze kleine stad ten noorden van Cluny, doet Émile Chateau vanaf het begin van de 20e eeuw veel onderzoek en botaniseert hij. In zijn onderzoeken vergelijkt het verschillende plantengroepen en beschrijft hun onderlinge samenhang.
Chateau kent Salornay-sur-Guye omdat zijn vrouw Jeanne hier vandaan komt.
Académie Mâcon
Émile Chateau was lid van de Académie Mâcon, die op 16 november 2002 ter gelegenheid van haar jubileum een conferentie aan hem wijdt. Professor Jean Pelletier-Thibert baseert zich voor zijn lezing op de ongepubliceerde archieven van Château. Pelletier-Thibert benadrukt de fundamentele rol van deze vaak vergeten geleerde bij het begrijpen het milieu door de ontdekking en studie van plantenassociaties, de basis van de moderne ecologie.
Nalatenschsap van Émile Chateau
Chateau heeft in zijn leven veel boeken en artikelen gepubliceerd. Zo schrijft hij samen met F. Chassignel het Catalogue des plantes de
Saône-et-Loire et des cantons limitrophes. Ook heeft Chateau vele belangwekkende herbaria achtergelaten.
Van de wetenschap heeft hij niet altijd de erkenning gekregen waar hij recht op heeft. Zijn naam wordt weinig genoemd in de floristische wereld. In de Saône-et-Loire is de herinnering aan hem echter levend. Zo is zijn geboortehuis in Uchon gemarkeerd en heeft Salornay-sur-Guye een wandelpad in het Bois de la Roche gecreëerd: ‘Les pas d’Emile Château’.
De ongepubliceerde archieven van Chateau zijn door zijn kleindochter Mylène Tuffier-Leclercq aan de Academie van Mâcon geschonken, terwijl zijn herbarium wordt toevertrouwd aan het Muséum d’histoire naturelle Jaques de la Combe in Autun.
www.autun.com/sortez-bougez/les-lieux-de-loisirs-et-culture/le-museum-dhistoire-naturelle
Ode aan Émile Chateau
Bois de la Roche in Salornay-sur-Guye
Om hulde te brengen aan Émile Chateau heeft het dorp Salornay sur Guye het parcour ‘In de voetsporen van Emile Chateau’ aangelegd. Het laat je het Bois de la Roche ontdekken met veel verschillende planten en bomen met bourgondische biodiversiteit of soms van exotische herkomst.
Een wandeling van bijna vier kilometer door dit, vanwege de vele korstmossen, bijna spookachtig bos, is een bijzondere ervaring. Je krijgt een goed zicht op de bosbiodiversiteit van het Bois de la Roche, mede ook door de vele informatieborden die onderweg geplaatst zijn met duidelijke uitleg en tekeningen. En het verhaalt over het levenswerk van Émile Chateau.
‘Les pas d’Emile Château’ is goed bewegwijzerd en leid je door veel verschillende biotopen van dit bijzondere gebied. Onderweg staan informatieborden die veel vertellen over de flora en fauna die in dit bos verscholen gaan. Deze borden zijn zeer informatief en de tekst wordt ondersteund door vele tekeningen. Halverwege kom je op een oriëntatiepunt van waaruit je de wijde omgeving kunt zien.
Arboretum
Eind jaren negentig wordt met de hulp van schoolkinderen uit Salornay-sur-Guye aan weerszijden van de rivier de Gande, een arboretum aangelegd. Dit arboretum ligt tussen le pont Sainte-Catherine en de Moulin de la Clochette.
Geobotanische tuin
De stad Chalon-sur-Saône heeft vanaf 1953 een geobotanische tuin aangelegd volgens het concept ‘de plant in zijn omgeving’, zoals 42 jaar eerder door Chateau was voorgesteld op het Antully-plateau nabij Autun.
bronnen
Le Journal; 13 juli 2014
Emile Chateau; par Jean BÉGUINOT
Inventaire des herbiers de Bourgogne; David BEAUDOIN et Ludovic OLICARD
http://salornay-nature.fr
https://salornay-sur-guye.fr/environnement
www.wikipedia.fr
www.recolnat.org/fr/nos-partenaires/lherbier-du-museum-dhistoire-naturelle-jacques-de-la-comble-a-autun
www.autun.com/sortez-bougez/les-lieux-de-loisirs-et-culture/le-museum-dhistoire-naturelle/