Het departement Saône-et-Loire
Tijdens de Franse Revolutie wordt Frankrijk in 83 departementen ingedeeld. De Saône-et-Loire is daar één van. Het krijgt twee grote rivieren als grens, aan de oostkant vormt de Saône de grens met de Ain en de Jura en aan de westkant is de Loire de grens met de departementen Allier en Loire. Het departement Saône-et-Loire vormt het zuidoosten van de Bourgogne.
Zeven districten
Waar komt de naam Saône vandaan?
Over de etymologische oorsprong van de naam Saône hebben de geschiedenisschrijvers geen eenduidige opvattingen.
Aan het begin van onze jaartelling draagt de rivier de naam Arar.
De naam Saône is mogelijk gestoeld op de naam van de godin Sauconna van het Gallische volk dat deze streek destijds bewoont of op de naam van de Keltische stam Séquanes. Of, volgens een andere verklaring, de naam is afkomstig van een heilige bron, Sauc-Onna, in Chalon-sur-Saône. Waarna Romeinse legionairs of de koptische monniken uiteindelijk de naam aan de rivier gegeven hebben.
Rivieren in de Saône-et-Loire
Om de rivieren de Saône, de Loire en de Yonne met elkaar te verbinden, zijn in de achttiende eeuw het Canal de Bourgogne en het Canal du Centre (tussen Digoin en Chalon-sur-Saône) aangelegd.
De Saône stroomt zo langzaam dat je niet kunt zien welke kant hij op stroomt.
Overstromingen van de Saône
De Saône is door de grootte van haar stroomgebied met 30.000 km. de grootste rivier van Frankrijk, weliswaar niet de langste rivier, dat blijft de Loire met ruim 1000 km lengte. Een overstroomde Saône kan een breedte van wel 3 km. krijgen en dus breed buiten zijn oevers treden, vandaar dat er geregeld overstromingen plaatsvinden in de Saône-et-Loire.
Overstromingen van de Saône zijn al in de verre geschiedenis bekend. Hier lees je de hele geschiedenis van de Saône en haar overstromingen.
Steden in Saône-et-Loire
De grootste plaats van dit departement is Chalon-sur-Saône, de prefectuur van het departement (hoofdstad) echter is het kleinere Mâcon.
Steden als Tournus of Chalon-sur-Saône, Mâcon, Autun en Paray-le-Monial zijn aantrekkelijk vanuit het historisch ontstaan, met daarnaast veel oude kerken, abdijen en priorijen, en ook steden om heerlijk in rond te slenteren.
In veel van deze steden vind je de Romeinse historie nog goed terug, zoals bijvoorbeeld in Autun.
De abdij van Cluny of de abdij van Tournus is zeker de moeite waard om te bezoeken.
Cluny is een klein stadje, maar wereldberoemd geworden door zijn abdij, van een kloosterorde die in de Middeleeuwen grote invloed heeft in heel Europa. Toch is er nog veel meer te zien in Cluny.
Bezienswaardigheden in de Saône-et-Loire
In het departement Saône-et-Loire is veel te beleven, met name als je houdt van geschiedenis en/of natuur.
De regio kent vele historische châteaus, sommigen nog bewoond, anderen opengesteld voor publiek en interessant om te bezoeken, zoals château Cormatin, château de Pierreclos of het prachtige château de Digoine. Het château Saint-Point is vooral bekend vanwege de bekende dichter uit Mâcon Alphonse de Lamartine en zijn om haar schilderkunst bekende vrouw Marianne de Lamartine-Birch.
De oude vestingstad Brancion waar grote delen van het middeleeuwse château nog overeind staan en het historische dorp geven je een goed beeld van het leven van de Middeleeuwen.
Andere bezienswaardigheden zijn Butte de Suin, de steengroeven van La Lie of het Canal du Centre. Wil je een ruïne zien van een oude priorij, ga dan naar Saint Hippolyte.
Ben je geïnteresseerd in geologische geschiedenis, dan mag je de Roche de Solutré en Roche de Vergisson niet missen. Daarnaast zijn de grotten van Blanot en Azé prachtig om te bezoeken. Azé als je meer wilt weten van het archeologisch ontstaan, Blanot als je meer in bent voor een avontuurlijke ontdekkingstocht.
Het Canal du Centre en Canal de Bourgone lenen zich uitstekend voor een vaartocht of voor een rondvaart zoals vanuit Digoin te realiseren is.
Geheel onverwachts in het Bourgondische landschap is de tempel van de 1000 boeddha’s.
100 plaatsen die je gezien 'moet' hebben in de Saône-et-Loire
Industriële ontwikkeling Saône-et-Loire
Dit departement kent een lange geschiedenis van economische activiteiten.
Allereerst vanwege de geografische ligging met een goed bevaarbare rivier als de Saône met een netwerk van waterwegen vanwege de aanleg van het Canal de Bourgogne en het Canal du Centre. Daarnaast ligt het als een kruispunt tussen het noorden en zuiden van het oude Frankrijk.
In de 19e eeuw maakt het departement een sterke industriële ontwikkeling door, de regio kent natuurlijke hulpbronnen: de steenkoollagen die in vele mijnen gewonnen worden, zoals bij Blanzy, Le Creusot en Monceau-les-Mines worden geëxploiteerd. Ook is er ijzererts in het departement gevonden, hierdoor komt Le Creusot op als industriestad van staal en ijzer. Bij Autun wordt zelfs olie gewonnen. Belangrijke economische pijlers voor de Saône-et-Loire.
Daarnaast zijn er steengroeven waaruit verschillende soorten steen gehouwen worden, zoals de pierre rose de Préty’, de ‘roze stenen’ gebruikt voor de bouw van de abdij van Tournus en de wit Bourgondische stenen.
De wijngaarden zijnn lang in grote delen van het departement een belangrijke bron van inkomsten, totdat de druifluis een einde maakte aan veel van de wijngaarden. Tegenwoordig zijn de wijngaarden weer belangrijke bron van inkomsten.
Het aardewerk uit de keramiekvallei met bekende productieplaatsen als Digoin en Ecuisses heeft in heel Frankrijk en daarbuiten bekendheid gekregen, evenals de kristalfabriek van Le Creusot.
Wijnbouw
De heuvels van de Saône-et-Loire worden veelal voor wijnbouw gebruikt. Hier komen beroemde Franse wijnen als de Mâcon Village, Chardonnay en Pouilly-Fuissé vandaan.
Veel heuvels hebben een rotsachtige formatie, zoals de bekende Roche de Solutré en de naast gelegen Roche de Vergisson.
Het einde van veel wijngaarden
In 1875 treft een ernstige phylloxera-crisis de Bourgondische wijngaarden, phylloxere is een druifluis. Dit insect vernietigt een groot deel van de wijngaarden in de Bourgogne evenals in andere grote wijngebieden van Frankrijk.
Veel wijnboeren zijn gedwongen hun wijngaarden op te geven.
Tegenwoordig zijn de wijngaarden weer belangrijke bron van inkomsten en komen er mooie wijnen, als de Pouilly en de Mâcon village vandaan.
Flora en fauna
Flora en fauna van de Loire behoren sinds het jaar 2000 tot de wereld Erfgoedlijst van de UNESCO.
Langs de oevers van de Loire zijn bijzondere natuurgebieden ontstaan én bewaard gebleven, juist omdat deze rivier zo slecht bevaarbaar was. Er liggen zandgebieden en weides met een veelheid aan flora en fauna.
De ‘forêts alluviales’ zijn ooibossen die zijn ontstaan op plekken waar de rivier geregeld overheen stroomt. Vele vogelsoorten als ganzen, ooievaars, witte reigers en zwanen hebben bij de Loire hun habitat en overwinteren hier. Andere soorten, zoals kraanvogels, gebruiken het gebied als halteplaats tijdens hun trek naar het zuiden.
Maretakken in de bomen
In de Bourgogne kom je veel bomen tegen waarin de maretak zich genesteld heeft. Hoewel niet goed voor de boom, is het vaak een prachtig gezicht. Vooral populieren zijn geliefd bij de maretak.
De maretak (le gui/mistletou) is een half parasiet die water en zout onttrekt aan de ‘gastboom’, de zaden worden door de vogels verspreid.
Er zijn veel sagen en mythen verbonden aan de maretak: het staat bekend als heksenkruid dat gebruikt werd om aan boerderijen en huizen te hangen om de heks te verdrijven of het vee vruchtbaar te maken.
Voor de Kelten en Germanen was het een heilige plant die een rol speelde bij vruchtbaarheidsrituelen. En natuurlijk bekend uit Asterix en Obelix waarin de druïde de maretak gebruikt voor zijn geheime toverdrank voor onoverwinnelijkheid.
Daarnaast is het een geneeskrachtige plant met medicinale eigenschappen..
Klimaat in Saône-et-Loire
De Saône-et-Loire heeft een gematigd zeeklimaat dat onder de invloed staat van de Warme Golfstroom en de Atlantische Oceaan.
Toch kan het er in de winters behoorlijk koud zijn en sneeuwen. De zomers zijn met een gemiddelde dagtemperatuur van net iets boven de vijfentwintig graden Celsius gematigd warm. Al wordt het ook hier door de opwarming van het klimaat steeds warmer.
Saône-et-Loire in de Tweede Wereldoorlog
Tussen 1940 en het noordoostelijke deel van de Saône-et-Loire deel uit van de door de Duitsers ‘bezette zone’.De demarcatielijn loopt dwars door het departement.
Het verzet door de Maquis en La Resistance is hevig. Bekende verzetsstrijders zijn Jean Moulin, Lucie Aubrac, Berty Albrecht de de familie Gouze uit Cluny. De Saône-et-Loire wordt in de zomer van 1944 bevrijd.
Lees hier de geschiedenis van Cluny en omstreken tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Alphonse de Lamartine
In het midden van de 19e eeuw is Alphonse de Lamartine de beroemdste inwoner van de Saône-et-Loire, het leven en werk van deze dichter, schrijver en staatsman kom je nog vaak tegen in de Saône-et-Loire.
Tourisme
Dit zuidoostelijk deel van de Bourgogne heeft veel moois te bieden aan het tourisme. Het geografische landschap met glooiende heuvels, zachte dalen en soms ook harde rotspartijen, blijft fascinerend.
Als je zomaar wat rondrijdt in dit gebied, let dan eens op de vele lavoirs, die een hele geschiedenis achter zich hebben liggen, evenals de cadoles in de wijngaarden. Zo ook op oude muren of wegzijzers op oude wegen, de zogenaamde ‘plaques de cochers‘, de oude richtingaanwijzers voor de koetsiers.
Voie Verte
Het departement Saône-et-Loire heeft als eerste in Frankrijk een fietspad aangelegd over de oude spoorlijn. Die raakte in onbruik door de aanleg van de TGV.
Langs de Voie Verte ontdek je châteaus, dorpen en steden, abdijen en Romaanse kerken.
De route volgt voormalige spoorlijnen en jaagpaden langs rivieren en kanalen, waardoor het een vlakke en gemakkelijke route is. Het is een geweldige manier om te genieten van het landschap van Bourgondië en om de regio op een ontspannen en rustige manier te verkennen.
De Voie Verte wordt goed onderhouden en is duidelijk bewegwijzerd.
Wil je meer informatie over de Voie Verte? Lees dan dit artikel: Voie Verte, een rustige en mooie fietsroute.
Over heuvels en bergen
In de geomorfologie onderscheidt men heuvels en bergen.
Een top die minder dan 200 meter boven zijn omgeving uitsteekt is een heuvel. Is het hoogteverschil met de omgeving groter dan heet het een berg (bron: Wikipedia).
In de Bourgogne spreekt men vaak van bergen wanneer de heuvel uitkomt boven de 503 meter. Er zijn verschillende bergen hier in het zuiden, bijvoorbeeld le Cras, la Montagne de Dun en la Butte de Suin.
