Wat zijn cadoles
Een cadole is een stenen hut in een wijngaard. Deze diende als schuilplaats voor de werkers in de wijngaard. Soms werden ze ook gebruikt door herders of jagers.
In de winter geeft een cadole warmte en beschutting tegen regen, hagel en storm. In de zomer vindt de wijnboer er koelte. Verder was het de plek waar gereedschap kon worden opgeborgen of de wijnboeren op een koele plek hun lunch konden eten.
Er gaan verhalen dat mensen in cadoles gingen wonen om te ontkomen aan het betalen van de ‘gabelle belasting’, de koninklijke belasting op zout. Cadoles werden ook wel bewoond door mensen die te arm waren om in een eigen huis te wonen en soms om besmettelijke patiënten in quarantaine te plaatsen.
Tijdens WO I en WO II dienden de cadoles als schuilplaats voor vluchtende verzetsstrijders.
Het merendeel van de cadoles dateert uit de 19e eeuw, maar ook in de 11e eeuw bouwden de monniken al cadoles in hun wijngaarden. Tegenwoordig zijn de meeste cadoles verlaten en wordt nog slechts een enkele gebruikt voor zijn oorspronkelijke doel.
Bescherming van de wijngaarden
Een ander voordeel van het ommuren van de wijngaarden was dat loslopende schapen en geiten minder snel de wijngaard in kwamen en zich te goed deden aan de blaadjes van de wijnranken.
Cadoles des Amandiers
De cadole des Amandiers lag in En Cras, nu maakt deze deel uit van ‘le sentier des cadoles‘,
een route van gerestaureerde cadoles op de Colline de Montceau.
Deze cadole beslaat de noordwestelijke hoek van een rechthoekige omheining, omgeven door een murger.
Binnen in de cadole is een stenen bank. In 2014 is deze cadole gerestaureerd.
Waar vind je cadoles?
Cadoles vind je in de wijngaard of aan de rand van de wijngaard in de murgers (lage, brede muren van platte stenen die in de Bourgogne een wijngaard of weide afbakenen). De stenen werden op elkaar gestapeld zonder mortel of andere verbindende specie.
Cadoles komen in Frankrijk voor in de wijngaarden van de Beaujolais en de Aube, maar vooral veel in de Bourgogne. In het zuiden van de Bourgogne, de Saône-et-Loire, waren en zijn ze nog veel te zien.
Vooral in de buurt van het dorp Bonnay zijn nog veel cadoles te vinden. Er zijn wandelingen onder leiding van een gids die je meeneemt de oude wijngaarden in om veel verschillende vormen van cadoles te ontdekken.
Hoe is een cadole gebouwd?
Cadoles zijn gebouwd met de stenen die tijdens de aanleg of het onderhoud van de wijngaarden uit de grond werden gehaald. Dit was vaak nadat de mijnbouw plaats gemaakt had voor wijnbouw. Deze stenen moesten uit de wijngaard worden verwijderd zodat de wijnranken konden wortelen. In grote rieten manden verzamelden de wijnboeren de stenen en legden deze aan de rand van de wijngaard. Deze platte stenen worden in de Bourgogne ‘laves’ genoemd. De opgestapelde stenen werden muurtjes, de zogenaamde ‘murgers.’.
Laves stammen uit geologisch formaties uit de Jura en zijn 165 miljoen jaar geleden gevormd.
Murger of merger of meurger
Deze lage muren van droge stenen, staan langs een wijngaard of perceel. Ze hebben de bijzonderheid dat ze bij elkaar gehouden worden door een eenvoudige wig en door een specifieke methode van opstapeling geen specie nodig hebben. Ze werden opgebouwd door stenen die uit de wijngaard kwamen en dienden om een perceel af te bakenen.
In de Bourgogne worden zowel de woorden murger als merger als meurger gebruikt voor deze lage muurtjes. Murger komt van het Gallische woord ‘morg’ wat limiet/grens betekent. Sporen wijzen al op de 13e eeuw voor het bestaan van deze murgers.
Hier lees je op zuidbourgogne.nl verder over de murgers.
Cadoles
De mooiste, platte stenen werden gebruikt voor de bouw van de cadoles, deze zaten vaak aan de murgers gehecht.
De hutten hadden een cirkelvormige (cul-de-four), ovale, vierkante of veelhoekige plattegrond. De platte stenen werden zonder enige vorm van mortel op elkaar gestapeld, dit vroeg om veel ervaring en kennis van drukverdeling. De stenen werden door hun eigen gewicht op hun plaats gehouden. Wijnboeren gaven de techniek van de bouwmethode van generatie op generatie over.
Sommige cadoles hebben een koepel als dakbedekking. Hiervoor werden de zwaarste stenen gebruikt.
Er zijn ook cadoles te vinden met een bank en zelfs een deur. De grootste cadoles hadden een schoorsteen om de rook van het vuur af te voeren, de kleinere hadden slechts een gat in de bovenkant.
De opening van een cadole was meestal naar het oosten gericht, de kant van de opkomende zon en waar de regen het minst binnen komt.
Cadoles zijn meestal klein van formaat en bieden plaats aan een of twee mensen die erin konden zitten. Door het gebruik van verschillende stenen en vormen zijn er nooit twee identieke cadoles te vinden.
Het einde van veel wijngaarden
In 1875 treft een ernstige phylloxera-crisis de Bourgondische wijngaarden, phylloxere is een druifluis. Dit insect vernietigt een groot deel van de wijngaarden in de Bourgogne evenals in andere grote wijngebieden van Frankrijk.
Veel wijnboeren zijn gedwongen hun wijngaarden op te geven. Hierdoor raakt een groot deel van de cadoles in verval. In deze tijd gaan veel wijnboeren over op veeteelt en transformeren de wijngaarden in weilanden.
