Cluny kent de oudste huizen van Frankrijk.
In de straten van het oude Cluny zijn Romaanse huizen uit de 11e en 12e eeuw terug te vinden.
Veel van deze huizen hebben een ‘claire-voie’, een raamgalerij op de eerste verdieping van middeleeuwse woonhuizen.
Buiten de muren van de abdij mochten de ‘lekendienaren’ hun huis rondom de abdij bouwen.
Zij werkten voor de abdij als handwerklieden of faciliterende beroepen als bakkers, slagers, timmerlieden, kappers, steenhouwers en wevers.
Hiermee stonden de bewoners van deze huizen onder de bescherming van de abdij,
wat in een periode van feodaal geweld heel belangrijk was.
Zo ontstond de oude stad (bourg) van Cluny.
De abdij van Cluny ligt daarom, in tegenstelling tot de meeste abdijen, midden in een stad.
De aantrekkingskracht van de abdij gaf tevens voorspoed en rijkdom aan de bewoners van Cluny.
Al vanaf het jaar 1080 wordt in de Chartes de Cluny geschreven over haar burgerij.
Maisons Romanes
Cluny kent ongeveer 150 huizen van romaanse of gotische oorsprong in de oude stad. Hiermee komt Cluny na Venetië op de tweede plaats van Europa voor bewaarde huizen uit deze middeleeuwse periode.
De stenen voor deze huizen kwamen uit de verschillende steengroeven rond Cluny, bijvoorbeeld de groeve van La Lie, ‘les Carrières de La Lie’.
Hoe zag een romaans huis eruit?
De functie van de huizen was veelzijdig, het waren plaatsen voor zowel economische activiteit als voor bewoning.
Op de benedenverdieping van deze romaanse huizen zie je vaak een ingang met een halfronde deur tot de voormalige werkplaats waar ook de koetsen doorheen konden rijden. Daarnaast is er een luik in de muur voor de verkoop van goederen, gevolgd door een voordeur, vaak met een kleine trap, die na de voordeur verder omhoog liep, zodat men direct vanaf de straat de woonvertrekken kon bereiken.
De huizen lijken soms smal, maar lopen vaak ver door naar achteren, zodat er een diepe woning ontstond, soms zelfs met binnenplaats(en) en tuin(en). Hier achter konden ook nog kleinere panden staan die gebruikt werden als magazijn voor de winkel of voor huisvesting van bedienden of vee. Bij enkele huizen kun je onder het dak nog (een deel van) een katrol zien, gebruikt om graan of hooi naar de bovenste verdieping te takelen.
Wat is een Claire-voie romane?
Aan de romaanse en gotische huizen in Cluny kun je bij de bijzondere decoraties de invloed zien van de monastieke architectuur,
een gebruik van techniek en vormen die je terugziet in de abdij.
Romaanse huizen van rijke bewoners hebben op de eerste etage vaak een galerij van ramen, de zogenaamde claire-voies.
Op de eerste verdieping zie je dan een reeks van traveeën en ramen met een rijk gebeeldhouwd decor,
een claire-voie met drie keer twee ramen..
De ramen, vaak per tweetal, worden gescheiden door zuilen en kolommen.
Zo’n claire-voie is een teken van rijkdom waarachter die bewoners van het huis zich graag lieten zien aan de bevolking.
Het aantal ramen en versieringen gaven de mate van rijkdom van de bewoner aan en daarmee zijn sociale status.
De bewoners van het huis konden achter de ramen van de claire-voie zitten om op straat te kijken.
Zij zaten dan vanaf de straat gezien in een boog, wat hen een aanzien van rijkdom en belangrijkheid gaf.
Rue de la Barre
Vanaf de Place Notre Dame loopt een prachtige straatje omhoog: Rue de la Barre. Lopend door dit rustige straatje waan je je bijna nog in de Middeleeuwen. Rue de la Barre heeft verschillende goed bewaarde Romaanse huizen, waaronder op nummer 8 het beroemde Maison des Dragons en het Maison des Échevins op nummer 22.
Maison des Dragons
Dit ‘Huis der Draken’ heeft een lange geschiedenis waarvan alle geheimen nog lang niet onthuld zijn.
In het midden van de Middeleeuwen, op een nog onbekende datum na het jaar 1000, is het huis in zijn eerste vorm gebouwd. Maison des Dragons dankt haar naam aan de mythische figuren op de gevel die draken moeten verbeelden (zie middelste foto).
La maison des Dragons staat aan de Place Notre-Dame en kijkt uit op de Notre-Dame.
Maison des Dragons bevat Romaanse en Gotische stijlkenmerken en is nog in heel goede staat. Zo zie je binnen de open haard en gootsteen nog uit de Middeleeuwen. De muren geven een mooi beeld van de geschiedenis: een eerste laag is bedekt met beschilderd papier uit de 20 e eeuw, achter cement uit het begin van de 19 e eeuw komen muurschilderingen van de Renaissance tevoorschijn en daar achter de stenen uit de Middeleeuwen. Ooit was dit huis het eerste gemeentehuis van Cluny. Maison des Dragons is in 1931 tot Monument Historique geclassificeerd.
Dit huis bezoeken heeft iets van tijdreizen.
De huidige opgravingen laten steeds meer de geschiedenis van het huis zien. Ook de binnenplaats achter het huis is inmiddels goed te zien. De bevolking van Cluny volgt de ontdekkingen op de voet. Er volgt veel publiciteit wanneer er weer een ontdekking gedaan is.
Rue d' Avril
Ook Rue d’Avril is zo’n straatje in Cluny waar je je terug in de Middeleeuwen waant,
met oude Romaanse huizen en een fontein waaruit drinkwater werd verkregen.
L' Hotel des Monnaies
Op nummer 6 van de Rue d’ Avril vind je het Hotel des Monnaies. Een prachtig huis met een sobere uitstraling die het huis nu juist zo mooi maakt. Ook dit huis heeft een bijzondere claire-voie.
Over de oorspronkelijke functie van dit huis zijn verschillende theorieën, het zou het slaan van munten kunnen zijn of een soort wisselkantoor, Cluny had immers haar eigen munteenheid.
De meest historische verklaring is dat hier betaald moest worden voor het gebruik van de oven in het huis aan de overkant van de straat. Mensen bereidden hun brood thuis, maar een oven hadden de meeste huizen in de stad niet, daarom moest men naar een gemeenschappelijk gebruikte oven.
Verwoesting van romaanse en gotische huizen
Niet alle huizen hebben de loop der eeuwen overleefd. In de Middeleeuwen werden het stadscentrum en de wijk van de Notre-Dame meermalen door brand verwoest. Sommige huizen zijn afgebroken, antiquairs hebben veel klassieke elementen meegenomen, onder andere naar Parijs. Ook de Duitse bombardementen op Cluny hebben voor verwoesting gezorgd.
Drie wandelingen door Cluny
Het Office de Tourisme van Cluny (6 rue Mercière) ligt naast de Tour des Fromages, de grote vierkante toren in het hart van de stad. Bij dit Office de Tourisme kunt u voor €2,50 een Nederlandse stadsplattegrond kopen waarop drie wandelingen door drie verschillende stadswijken staan uitgezet:
* Quartier Notre-Dame, hier loop je door het hart van Cluny, waar de abdij stond en voor een deel nog staat;
* Quartier Saint-Mayeul, gelegen in het noordelijk deel van Cluny, deze route voert onder andere langs een stadspoort,
oude Romaanse huizen en het abdijpark;
* Quartier Saint-Marcel bestrijkt het oostelijk deel van Cluny en brengt je door het bekende winkelstraatje Rue Lamartine,
naar de église Saint-Marcel en langs het geboortehuis van de schilder Pierre-Paul Prud’hon.
Kijk bij Rue d’Prudhon even naar de struikelstenen voor het huis op nummer 4.
bronnen
Office de Tourisme Cluny: www.cluny-tourisme.com
FB: Un jour, Cluny
Cluny en 200 questions-répons; Gérard Thélier
www.equivallee-haras-cluny.fr/haras-national-de-cluny
www.bourgogneromane.com
www.gallica.com
www.wikipedi.fr
