De fresco’s van Burnand, de ontdekking van 1980!

Het is het jaar 1980 als de kleine kerk Saint-Nizier in Burnand wordt gerestaureerd.
Bij deze renovatie worden waardevolle muurschilderingen ontdekt.

Tijdens werkzaamheden aan de elektriciteit ontwaart men sporen van kleur op de zuidmuur van de apsis.
Onder leiding van professionele restaurateurs beginnen vrijwilligers met de restauratie van de muurschilderingen.
Stap voor stap worden deze met een enorme toewijding en precisie blootgelegd.

Er is echter iets vreemds aan de hand,
de afbeeldingen lijken niet logisch voor schilderingen uit de Middeleeuwen.
Wat blijkt?
Het gaat hier om twee over elkaar heen aangebrachte verflagen,
de eerste uit het begin van de 12e eeuw
en daaroverheen schilderingen uit het midden van de 15e eeuw..

De muurschilderingen van de Saint-Nizier blijken een van de oudsten in de Saône-et-Loire.

Église Saint-Nizier

Deze kleine romaanse kerk uit de 11e eeuw staat onder de bescherming van Saint Nizier en Saint-Martin.
Rond 1030 staat de kerk al beschreven in een oorkonde van het cartularium van Saint Vincent de Mâcon en staat hier vermeld als ‘l’ecclesiam de Sancto Martino et Sancto Nicetio de Burnant’.

Saint-Nizier

Saint-Nizier wordt in het jaar 513 in de Bourgogne geboren en op 30-jarige leeftijd tot priester gewijd door de bisschop van Chalon-sur-Saône.
Hij is twintig jaar de bisschop van Lyon geweest. Nizier sterft in 573 en wordt bekend als Saint-Nizier (Nicetius) de Lyon.

Nizier is zeer actief in zijn bisdom en heeft een belangrijke rol gespeeld in het verspreiden van het christendom in de regio Lyon. Hij richt in Lyon een hospice op om pelgrims en armen te huisvesten. Tijdens zijn leven verricht hij, ook als exorcist, meerdere wonderen.
Hij wordt waarschijnlijk begraven in de kerk Saints-Apôtres in Lyon, die later de Saint-Nizier genoemd wordt. Er zouden ook bij zijn graf veel wonderen hebben plaatsgevonden.

De kerk in Burnand heeft, ondanks de latere reconstructie van de noord- en zuidmuren van het schip, haar oorspronkelijke plan behouden: een enkel schip, een koorbaai en een halfronde apsis. Het schip wordt verlicht door enkele smalle ramen.

Op de kruising van het transept is de travee bedekt met een koepel, deze koepel ondersteunt de vierkante klokkentoren en wordt versterkt door diepe bogen, kleine tongewelven.
Het chevet is versierd met Lombardische bogen, aan het chevet heeft ooit een sacristie vastgezeten, deze is later verwijderd. De vierkante klokkentoren heeft een tweezijdig dak (toiture en batière) en een enkele verdieping met aan iedere kant halfronde baaien.

In 1858 wordt een Grieks kruis op de kleine klokkentoren geplaatst.

De gevonden muurschilderingen

De kerk heeft oorspronkelijk dus 12e eeuwse muurschilderingen. Dan wordt de kerk ‘gemoderniseerd’ en komen er in het midden van de 15e eeuw nieuwe afbeeldingen overheen. De voorstelling uit de 12e eeuw verbeeldt een Christus in Majesteit met een Byzantijnse inspiratie: starre ogen, strenge blik, tweepuntige baard en lokken op het voorhoofd.

Van de oorspronkelijke Christus in Majesteit in het midden van het plafond van de apsis, zijn alleen een groot deel van de mandorla, de kruisbloemige nimbus en zijn linkervoet bewaard gebleven.

De volgt de gotische laag uit de 15^e eeuw en toont de lijdende Christus met ontbloot bovenlijf, zijn wonden zichtbaar en gekroond met een kruisbloemige nimbus. Hier gaat het om de Christus van het Laatste Oordeel.

Je ziet ook een kruis en zweep, als instrumenten van de Passie. Dit motief van “Christ aux plaies” (Christus met de wonden) heerst in Europa vanaf het einde van de 11^e eeuw tot het begin van de gotische periode.

Christus die een sikkel vasthoudt, verwijst naar Openbaring 14:14-19, een passage die het visioen vertelt van de Zoon des Mensen die de aarde komt oogsten.

De vier evangelisten

De Christusfiguur wordt omringd door de symbolen van de vier evangelisten, een tetramorf:
rechts van Christus zie je een engel als symbool van Mattheüs, dan verschijnt er een romaanse leeuw onder de gotische stier in een dunnere laag.

links van Christus is het tegenovergesteld:
we kunnen de romaanse stier van Lucas onderscheiden onder de gotische leeuw van Marcus. Deze 15^e eeuwse leeuw van Marcus kon van de muur worden losgemaakt en zodoende gered (je ziet hem op een paneel in de kerk). Hierdoor verscheen de romaanse stier van Lucas.

Twee op elkaar geplaatste adelaars, symbool voor de evangelist Johannes.

Wat is een tertamorf?

In de christelijk geïnspireerde kunst wordt de tetramorf gebruikt voor de afbeelding van de vier evangelisten, hetzij in menselijke figuur hetzij voorgesteld door hun symbolen:

Mattheüs wordt verbonden met het symbool van de mens (of een engel, want het wezen was gevleugeld), omdat hij in zijn evangelie de nadruk legt op Christus als mens.
Hiëronymus verwijst naar het Mattheus-evangelie, dat begint met de stamboom van Jezus.
Marcus wordt verbonden met het symbool van de leeuw. Deze associatie zou gebaseerd zijn op 1:3, waar Marcus het heeft over ‘de stem van de roepende in de woestijn’.
Lucas wordt vereenzelvigd met de stier of de os.
Het Lucas-evangelie begint met de aankondiging aan de priester Zacharias dat hij een zoon zal krijgen (Johannes de Doper) die de weg voor de Messias zal voorbereiden. Zacharias was een priester en het offerdier bij uitstek was een stier, os of kalf.
Het offer van het dier was een voorafspiegeling van het offer van Christus.
Johannes beschrijft de hemelvaart van Christus. Dat werd door Ambrosius vergeleken met de vlucht van de adelaar. Volgens de antieken was de adelaar de enige vogel die recht in de zon kon zien, zoals Christus de enige mens was die rechtstreeks God de Vader kon zien.
Johannes, die van het licht van God getuigt, krijgt daarom het symbool van de adelaar.
(bron: Wikipedia)

De apostelen

In de apsis toont het onderste register, helaas gedeeltelijk uitgewist, een prachtig uitgevoerde apostolische processie, die richting het oosten gaat. Deze beweging van de apostelen wordt gecreëerd door kleuren, handgebaren en kleding. Rood, geel, zwart, grijs, roze en wit zijn de enige kleuren die gebruikt zijn in deze schildering.

Acht afbeeldingen van de apostelen zijn bewaard gebleven, van drie anderen zijn alleen de hoofden bewaard gebleven. Door het gebruik van verschil in kleur en kleding of een bebaard of onbebaard gezicht en de gebaren van de handen, heeft ieder figuur heeft een heel eigen expressie. De twee apostelen die op de achterkant van de pilaren zijn geschilderd, zijn opvallenderwijs blootsvoets.

In de zuidelijke arm van het transept
ontwaar je een bisschop met drie knielende mensen,
een man, een vrouw en een meisje.
De man is een van de eerste seigneurs van Burnand,
seigneur Philibert Cajot (1525).

De pijlers van het koor

Bewonder ook even de pijlers van het koor als je in deze kerk bent, want ook op de pilaren van het koor zijn nog schilderingen te zien:

Op de zuidoostelijke pilaar zie je een figuur gekleed in een 12^e eeuwse overkleed, een gestreepte broek en schoenen.
De man staat bovenop een vis, een voorstelling die mogelijk de walvis van Jona voorstelt, als symbool van de opstanding.
Anderen nemen aan dat er een bepaalde ridder staat afgebeeld.