Tijdens een mooie fietstocht ten noorden van Cluny opeens in het hameau Collonges,
een prachtige verrassing: chapelle de Saint Laurent.
Saint Laurent is een oude kapel gelegen in Collonges,
een dorpje in de gemeente Lournand.
De kapel is gelegen op een heuvel en dateert waarschijnlijk uit de 16e eeuw,
veel van de geschiedenis is nog niet duidelijk.
Het is een heel kleine kapel met een eenvoudige, maar bijzondere uitstraling.
De kapel is gewijd aan Saint Laurent,
een christelijke heilige die in de 3e eeuw leefde.
Een rustige en vredige plek die uitnodigt voor een moment van bezinning en contemplatie.
Ooit hebben hier pelgrims op weg naar Santiago de Compostella of Assisi een rustplaats gevonden.
Waar komt de naam Collonges vandaan?
De naam Collonges stamt, zoals zoveel namen van dorpen en steden in deze regio, van het Latijn.
Het Laatlatijnse woord Colonica betekent ‘landerijen die bebouwd worden door colons, vrije boeren die zich daar volgens feodaal recht mochten vestigen. Deze eenvoudige boerderijen konden uitgroeien tot hele dorpen (bron: Waarom Lyon geen Dijon heet; Jeroen Sweijen).
Frankrijk kent veel varianten van deze stamnaam: Collanges, Coulogne, Coullanges etc
Deze bebouwde gronden bevonden zich in die tijd in de directe nabijheid van een Romeinse weg. Hierdoor was het dorp goed bereikbaar. Voor Collonges was dit de weg van Mâcon naar Autun.
Korte geschiedenis van Collonges
In het jaar 898 installeert de bisschop Gérard van Mâcon twee broeders in Collonges.
Dertig jaar later schenkt abt Odon van de abdij van Cluny tevens een klein stukje grond aan twee andere broeders. Het is in het jaar 954 dat een zekere Dédat een wijngaard schenkt aan de monniken van Cluny. Door deze gift hoopt hij eeuwig geluk af te dwingen. Korte tijd later begint de abt van Cluny zich om deze gronden te bekommeren en via grondruil ontstond een aaneengesloten grondgebied, ruilverkaveling ‘avant la lettre’.
Van de vier gehuchten waaruit de gemeente Lournand bestaat, is Collonges de enige met een kapel.
Michel Bouillot
In de kapel vind je een paar illustraties van Michel Bouillot (1929-2007), een schrijver en tekenaar uit deze regio die bijna ieder opvallend en minder opvallend gebouw in het zuiden van de Bourgogne in een pentekening heeft vastgelegd.
Chapelle saint Laurent
Waarschijnlijk heeft er voordat deze kapel hier stond, een eerdere, iets grotere kapel gestaan op deze plek. De eerste kapel is waarschijnlijk al voor het jaar 900 gebouwd en was gewijd aan Saint Albain. Van deze oude kapel is niets meer over.
De datering van de huidige kapel wordt nog onderzocht, het vermoeden is nu dat het uit de 16e eeuw stamt. Ook deze kapel wordt in eerste instantie gewijd aan saint Albain.
Chapelle Saint Laurent heeft een eenvoudige rechthoekige plattegrond. De zuidkant heeft twee traveeën. Het dak is tweezijdig bedekt met lauzes waaruit een kleine torenspits met twee arcades tevoorschijn komt. Hierin hangen twee kleine klokken.
‘Lauze’ is het Franse woord voor een platte, min of meer vierkante natuursteen, zoals die in bergachtige streken gebruikt wordt als dakbedekking. Meestal wordt deze verkregen door het splijten van een gelaagd stuk natuursteen.
Gebruik van de kapel
De parochie van Collonges behoort tot het begin van de 17e eeuw tot de parochie van Cotte, een kleine gemeente heuvelafwaarts naar het oosten.
De kapel van Collonges werd gebruikt als vervangende kapel bij slechte weersomstandigheden of overstromingen van de rivier de Grosne dat de inwoners niet naar Cotte (gemeente Cortambert) konden gaan, waartoe de parochie behoorde.
Wanneer in 1602 alle inwoners van Cotte ten gevolge van plunderingen, op de vlucht zijn geslagen, wordt de parochie van Collonges door een besluit van de bisschop van Mâcon, verenigd met Lournand. Vanaf nu is de kapel gewijd aan Saint laurent.
De kapel van Collonges is het hele jaar geopend en verwelkomt inwoners, pelgrims en bezoekers.
Één zaterdagavond per maand is er nog een religieuze dienst.
Doopvont
De kapel in Collonges bezat oorspronkelijk geen doopvont en geen kerkhof. Het doopvont uit de kerk van Cotte, stammend uit de 11e eeuw, wordt in deze tijd naar Collonges overgebracht en dient hier als wijwatervat. De niet-afgewerkte achterkant doet vermoeden dat deze oorspronkelijk met die kant aan de muur vastgemetseld zat. Het oorspronkelijke doopvont heeft een romaanse vorm en is gemaakt van witte kalksteen.
Ramen in de kapel
Aan de oostkant, achter het altaar, vond een bewoner van Collonges een raam. Deze inwoner, André Déglise woonde dichtbij de kapel, hij was geïntrigeerd door een barst in het pleisterwerk aan de oostelijke gevel van de kapel. De halfronde vorm, de grootte en de positie van de scheur wekten de indruk dat er onder het pleisterwerk een lang geleden dichtgemetselde ruit verborgen lag.
In 1998 is de muur van dit stucwerk ontdaan en komt er een Romaans raam uit de 14e eeuw tevoorschijn. Dit bevestigde de geschatte datering van deze kapel. In het raam dat tevoorschijn komt ontwaart men sporen van beschilderingen die dateren van eind 16e/begin 17e eeuw.
In de tijd van de Contrareformatie gebeurde het vaker dat men ramen aan de koorkant dichtmetselde. Op die plek werd dan vaak een drieluik opgehangen.
De vereniging LNP heeft dit raam voorzien van een glas-in-loodraam.
De twee ramen aan de zuidgevel zijn in 2022 gemaakt door de glaskunstenaar Claire Dumoulin, inwoner van Collonges. Je ziet een verbeelding van Franciscus (met de dieren) en Jacobus (met de schelp).
Opvallende steen
Bij de deur van de kapel zie je een steen met een kruis, het is de steen van het oude altaar.
De steen van het huidige altaar is afkomstig uit de kerk Madeleine in Replonges (01).
De mysterieuze verdwijning van de klok van Saint-Laurent
In een nacht van het jaar 1826 wordt de klok van de kapel op mysterieuze wijze gestolen. Een diefstal die nooit opgehelderd is.
Voor 400 francs koopt men een nieuwe klok. Waarschijnlijk is deze klok nooit officieel ten doop gehouden, dit vermoedt men omdat er geen namen van een peter en meter instaan.
In de kleine rondbogen die in oude staat zijn hersteld, komen in 1994 twee nieuwe klokken te hangen. De oude klok staat sindsdien links van het koor in de bodem vastgeklonken.
Eredienst in Collonges
Ruim honderd jaar worden er erediensten gehouden in de kapel van Saint-Laurent, totdat deze in 1746 om onbekende reden verboden werden. Vanaf de Tweede Wereldoorlog wordt er weer eens per maand een mis opgedragen in de kapel. Één zaterdagavond per maand is er een religieuze dienst.
Verzoek tot sloop
De Saint Laurent is in het begin van de 20e eeuw ontsnapt aan de sloop. In het gemeentearchief van 26 mei 1907 is een ‘demande de vente de la chapelle de Collonges’ beschreven. Een verzoek tot verkoop met de startprijs van 500 francs, ‘met het recht om de prijs tijdens de veilingdagen te verlagen als er geen kopers zijn’.
De reden die de gemeente gaf wat dat deze “oude kapel die niet voor religieuze oefeningen werd gebruikt, lange tijd gesloten is geweest. Dit waardeloze gemeentelijke gebouw is door de tijd aangetast en valt in puin door gebrek aan onderhoud. Het is en kan niet van enig nut zijn voor de gemeente” (bron: Dossier-Chapelle-Collonges-compresse). De gemeente is bang dat er een ruïne zou ontstaan op haar grondgebied.
In 1905 is de wet loi de séparation des Eglises et de l’Etat aangenomen en kan de gemeente deze beslissing nemen.
Gelukkig vond de gemeente geen koper voor de kapel en wordt de kapel bewaard met behoud van haar religieuze functie.
Wie was Saint Laurent?
De heilige Laurentius was een prominente figuur binnen de vroege christelijke kerk.
Zijn naam en daden zijn door de eeuwen heen vereerd en geëerd. Een belangrijk aspect van zijn verering zijn de attributen die met hem worden geassocieerd. Deze attributen, waaronder de haan, de schat en het boek, hebben een diepe symbolische betekenis; ze vertegenwoordigen belangrijke aspecten van zijn leven en karakter en dienen als inspiratiebronnen voor gelovigen over de hele wereld.
Een van de meest herkenbare attributen van de heilige Laurentius is het haan, symbool van moed, vastberadenheid en onwankelbaar geloof.
Een ander belangrijk attribuut van de heilige Laurentius is de schat. Volgens de legende was Laurentius belast met de verdeling van de kerkelijke rijkdommen onder de armen.
Het derde attribuut dat geassocieerd wordt met de heilige Laurentius is het boek. Dit boek symboliseert zijn rol als diaken en zijn toewijding aan het omgekeerde en verspreid van de christelijke leer. Laurentius stond bekend om zijn theologische kennis en zijn vermogen om het Woord van God te analyseren.
Restauratie van chapelle Saint-Laurent
Op initiatief van de bewoners van Collonges wordt in 1993 de vereniging LNP (Lournand Notre Patrimoine) opgericht. Zij hebben de slechte staat gezien waarin de kapel verkeerde en wilden overgaan tot restauratie en behoud van de kapel.
Deze kapel heeft in de eerste plaats problemen door het binnendringen van water door het lavadak.
Vrij recent is door de LNP een van de arcades en de klok gerestaureerd.
bronnen
Informatie in de kapel aanwezig
Dossier-Chapelle-Collonges-compresse
Waarom Lyon geen Dijon heet; Jeroen Sweijen
https://www.leprojetdesanges.com/
