De Saône-et-Loire heeft, net als de andere regio’s van de Bourgogne, verschrikkelijk geleden onder de Tweede Wereldoorlog. In de Saône-et-Loire ontstaat een groot verzetsnetwerk van maquis waarin Cluny een centrale rol heeft.
Het departement wordt door de demarcatielijn in tweeën gesneden.
Cluny als verzetshaard
Om een mogelijkheid tot communicatie te hebben, zet de maquis in 1944 een complex clandestien telefoonnetwerk op. Dit netwerk heeft meer dan 1100 km aan kabels. Om de vijand te misleiden krijgt Cluny de bijnaam ‘Lyon’. Salornay sur Guy wordt ‘Detroit’, Saint Gengoux le National ‘Oslo’ en Charolles gaat ‘Quebec’ genoemd worden.
In Cluny ontstaat een logistiek centrum van de Franse maquis. De ligging tussen een heuvelrug en bossen tussen de rivieren Saône en Grosne maakt het gebied geschikt voor geheime acties en ontmoetingen.
Cluny kent veel verzetsmensen als Berthy Albrecht en de familie Gouze, waarvan de dochter Danielle later met François Mitterrand zal trouwen.
14 februari 1944
Ook Cluny wordt zwaar getroffen in deze oorlog.
14 februari 1944 is een verschrikkelijke dag voor de bevolking van Cluny.
De stad wordt vroeg in de ochtend om 5 uur door 300 Duitse soldaten omsingeld. Een van de eersten die gearresteerd is, is de burgemeester, Jacques Guéritaine. 72 mensen worden gearresteerd en uiteindelijk naar Lyon gestuurd. Omstreeks 16.00 uur vertrekken 52 mannen en 20 vrouwen, de mannen in open vrachtwagens naar Lyon en vervolgens deportatie.
Bombardement 11 augustus 1944
Op 11 augustus 1944 krijgen 2.000 Duitse soldaten die gelegerd zijn in Mâcon de opdracht om het verzet in Cluny te vernietigen.
Duitse jachtbommenwerpers werpen om 5.30 uur hun bommen op de stad en bevolking van Cluny. Er vallen 14 doden. Veel inwoners zoeken hun toevlucht in de heuvels van La Cras.
De Duitsers trekken op naar Col du Bois Clair. Het is hen een doorn in het oog dat de treinen in de Tunnel de Bois Claire keer op keer gesaboteerd worden. Dit strategisch punt wordt bezet en er volgt een heftige confrontatie tussen Duitse troepen en Franse verzetstroepen.
Col du Bois Clair wordt nog dezelfde dag heroverd en komt weer in Franse handen. De Maquards slagen erin de toegang tot de stad via de spoortunnel te blokkeren. Om het verzet te breken volgt een tweede bombardement op de stad.
Om 17.00 uur valt opnieuw een bombardement op Cluny, de bommen worden afgeworpen door vijf tweemotorige bommenwerpers. Het verzet van Cluny wordt voor de tweede keer deze dag aangevallen. Cluny wordt gedeeltelijk verwoest, maar geeft niet op. De terugtocht van de Duitse troepen begint. De Duitsers keren grotendeels terug te voet in Mâcon. volgens het verzet zijn er 300 doden aan Duitse zijde.
Cluny wordt de eerste stad die bevrijd is in Saône-et-Loire.
De stad is zwaar beschadigd, het Duits bombardement vernietigt onder andere het quartier Malgouverne, een wijk dichtbij de abdij. Het monument aux morts (zie boven) herinnert aan deze vreselijke dag.
Tour de Fromage
De bombardementen zijn onder andere gericht op de torens van de stad. De eerste bom is gericht op de Tour de Fromage. Gelukkig wordt de toren niet erg beschadigd, de bom valt naast de toren, alleen het bovenste deel moet vervangen worden. Als je van buitenaf naar de toren kijkt, kun je zien dat dit bovenste deel iets ander metselwerk heeft.
De bom valt grotendeels naast de toren, wat er voor gezorgd heeft dat er naast de toren, bij het Office de Tourisme, een doorgang is ontstaan vanwaar je nu naar het abdijplein kunt lopen.
De bommen van het bombardement op Cluny zijn in eerste instantie gericht op de torens van de stad. Opvallend is dat alle bommen naast de torens zijn gevallen.
Danielle Gouze
Antoine Gouze, geboren in 1885 in Cluny, is leraar in Roussillon, een klein dorpje aan de voet van de Lubéron. Hij ontmoet Renée Flachot uit Chalon-sur-Saône. Renée is net als Antoine werkzaam in het onderwijs. Antoine en Renée treden in het huwelijk en krijgen drie kinderen: Roger, Madeleine (vaak Christine genoemd) en Danielle.
Antoine wordt collegehoofd in Villefranche-sur-Saône, maar uit deze functie ontslagen door de Vichy-regering als hij weigert een inventaris te maken van joodse leraren en studenten op zijn college. Dit heeft de Vichy-regering hem gevraagd. Vervolgens keert Antoine eind jaren 1940 met zijn gezin terug naar Cluny. De familie geeft haar huis krijgt de naam ‘la Romada’, naar de drie kinderen Roger, Madeleine en Danielle.
Vanaf 1941 raakte de familie Gouze betrokken bij het verzet. La Romada wordt in de Tweede Wereldoorlog een ontmoetingsplek voor verzetsleden, waaronder Henri Frenay en Berty Albrecht. In de eerste jaren van de oorlog heeft het gezin geregeld ondergedoken leden van de Maquis (Maquisards) in huis. Tegenwoordig heet deze straat waaraan La Romada ligt, ‘Rue Berty Albrecht’, genoemd naar de dappere verzetsvrouw.
Danielle sluit zich al op zeventienjarige leeftijd aan bij het verzet tegen de Duitse overheersing en het Vichy-regime.
Haar oudere zus Christine stelt haar in 1944 voor aan iemand uit het verzetsnetwerk, ‘François Morland’. Deze François moet uit Parijs vluchten, hij is de leider van een inlichtingennetwerk en ontdekt door de Gestapo. Hij zal per trein naar de Bourgogne reizen, waar de familie Gouze hem onderdak wil verlenen. Zo’n reis is zeer gevaarlijk voor een gezocht persoon. Het verzet zoekt een meisje dat op deze treinreis voor zijn verloofde wil spelen om François voor de Gestapo minder opvallend te maken. Danielle wil dit wel doen. Voor ze op hun bestemming zijn, is deze dekmantel echter al een realiteit geworden…
Na de bevrijding trouwen Danielle en François op 28 oktober 1944 in de kerk van Saint-Séverin in Parijs.
Danielle wordt een bekend Frans schijfster en activiste. Zij neemt het onder andere op voor onderdrukte volken. Danielle keert graag en regelmatig terug naar Cluny, “ma ville de coeur”.
Tot aan de dood van François blijven Danielle en François samen.
Ook Roger en Madeleine worden beroemde Franse persoonlijkheden; Roger is auteur van talrijke boeken en journalist bij Radio France, Christine is filmproducent en echtgenote van Roger Hanin.
Marie-Angély Redillard
Deze voormalige ciergerie van de abdij van Cluny kom je tegen als je van de parkeerplaats bij het bureau de poste naar het stadscentrum loopt. De ciergerie is de plaats waar de kaarsen voor de abdij werden gemaakt. Deze stond wat verder van de abdij vandaan, een beetje verwijderd vanwege het risico op brand. Het is nu een wooncentrum. Maar dit is niet altijd het geval geweest!
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd het Prado voor een tiental jaar een sociaal centrum, dankzij de wil van een alleenstaande vrouw: Marie-Angély Rebillard.
Marie-Angély Rebillard werd geboren in een zeer religieuze familie in Cluny. Ze was pas achttien toen de tweede wereldoorlog uitbrak, maar ging actief delnemen aan verzetswerkzaamheden waarbij ze verpleegkundige zorg gaf aan gewonde verzetsstrijders.
In 1945 richt ze sociaal centrum op te richten dat gerund wordt door vrijwilligers om gezinnen die dit nodig hebben, te ondersteunen.
Monument aux morts
Als ‘ministre des Anciens combattants’ (minister van Veteranen) huldigt François Mitterrand op 11 augustus 1948 het Monument aux morts in.
Het monument is een herinnering aan de slachtoffers van de WO II. Cluny heeft zwaar geleden in deze oorlog. Mede omdat hier belangrijke verzetshaarden van de maquards waren. Deze kleine stad heeft massa-arrestaties, deportaties en bombardementen gekend.
Mitterrand vervult deze plechtigheid samen met generaal Jean de Lattre-de-Tassigny, inspecteur-generaal van de strijdkrachten, en Charles Pleindoux, de burgemeester van Cluny.
CENTRE DES FLUS ACTIFS DE LA RÉSISTANCE SOUS L'OCCUPATION ALLEMANDE CLUNY A ÉLEVÉ CE MONUMENT À LA MÉMOIRE DE SES FILS MORTS POUR LA PATRIE, SOLDATS, RÉSISTANTS, MAQUISARDS, DÉPORTÉS, PATRIOTES VOLONTAIRES DU RÉGIMENT DE CLUNY DU COMMANDO ET DU IVE BATAILLON DE CHOC VICTIMES DES BOMBARDEMENTS AÉRIENS DU XI AOÛT WCMXLI. APRÈS LES JOURS SOMBRES DE MCMXL CLUNY A RÉPONDU À L'APPEL VENU D'OUTRE MANCHE PUIS PARTICIPÉ À LA LIBÉRATION DE LA FRANCE ET À LA CAMPAGNE D'ALLEMAGNE. À L'HISTOIRE DE LA CITÉ A ÉTÉ AJOUTÉE UNE PAGE AURÉOLÉE DE GLOIRE
Struikelstenen
In de Rue de Prud’hon vind je voor het huis enkele struikelstenen, die herinneren aan een Joodse familie die is gedeporteerd naar verschillende concentratiekampen.
bronnen
Office de Tourisme Cluny: www.cluny-tourisme.com
Un jour, Cluny
www.equivallee-haras-cluny.fr/haras-national-de-cluny
www.bourgogneromane.com
www.gallica.com
www.wikipedi.fr
