Tussen Cluny en Tournus ligt het hooggelegen Brancion. Vanuit de verte zie je deze oude middeleeuwse vestingstad al liggen.
Brancion ligt met een hoogte van 354 meter op de Col de Brancion.
Deze kleine stad wordt vergeleken met een hoog gelegen arendsnest.
Een prachtige plek om te bezoeken.
Je vindt er overblijfselen van een oud versterkt kasteel uit de 12e eeuw, een vesting die nog steeds te bezichtigen is.
Het is één van de oudste en best bewaarde versterkte vestingen in het zuiden van de Bourgogne.
Aan de rand van het dorp ligt de Romaanse kerk Saint-Pierre met bijzondere muurschilderingen, eveneens uit de 12e eeuw.
Midden in het dorp staat de mooie, oude markthal uit de 16e eeuw.
Een heerlijk en (bijna) autovrij dorp om doorheen te slenteren.
Het dorp ligt tussen het château en de kerk en heeft van die typische Franse straatjes en steegjes
en natuurlijk een dorpsplein, met een goed bewaarde 16e eeuws markthal.
Dit blog gaat alleen over het dorp van Brancion,
lees hier meer over het château de Brancion,
of over de kerk Saint-Pierre.
Menhir de la Pierre Levée
Voor je echter Martailly-lès-Brancion binnenkomt, zie je links van de weg een bijzondere menhir staan.
Menhirs als deze zijn veel in dit deel van de Bourgogne te vinden, vaak met een kruis er op gezet, de heidense wereld moest gekerstend worden.
In een weiland in het gehucht Pierre Levée ligt deze merkwaardige druïdische steen, bijgenaamd Pierre Levée du Champ de la Fa. De menhir, die meer dan 4000 jaar oud is, weegt ongeveer vijf ton en is 4,5 meter hoog.
De menhir heeft aan de oostzijde een drietandgravure van 43 cm breed en 20 cm hoog.
Aan de bovenkant is een kruis uitgehouwen en een legende beweert dat het de dieren die in de schaduw grazen, tegen alle ziekten zou beschermen.
Deze menhir is twee keer gevallen tijdens de Tweede Wereldoorlog, tijdens de bombardementen op Le Creusot in 1943-1944. Tijdens herstel van de menhir zijn vuurstenen gevonden uit het Chalcolithicum (kopersteentijd).
Sinds 13 juli 1911 is deze menhir geklasseerd als ‘Monument historique’.
Memorial Maquis de Brancion; Souviens-toi
Het Memorial (Maquis de) Brancion is een monument dat je tegen komt aan de voet van de heuvel waarop Brancion ligt.
Het monument is ter nagedachtenis aan 107 partizanen die met het verdedigen van de vrijheid van de regio hun leven hebben verloren. De namen van de 107 strijders, allen gesneuveld, vermoord, gemarteld en/of gedeporteerd, zijn gegraveerd op het monument.
Elk jaar wordt in een ceremonie stil gestaan bij deze gebeurtenissen.
De heuvel op en poort door naar de geschiedenis
Brancion, een dorp met veel geschiedenis.
Zodra je door de kleine 13e eeuwse stadspoort ‘Porte de la ville’ het dorp in loopt, waan je je terug in de Middeleeuwen.
Neem de tijd om hier rond te lopen, vesting, kerk en markthal te bezichtigen, door het dorp te dwalen,
wat te eten in een van de auberges en een (uitgezette) route rondom de vesting te lopen.
Onderweg ontdek je dan de geschiedenis van Brancion en lees je over de restauratieplannen die het dorp heeft.
Het Beauforthuis
Vanaf de 12e eeuw is de versterkte poort aan de voet van het kasteel de enige toegang tot Brancion. Het is destijds nog een eenvoudige stenen boog. In de daaropvolgende eeuw wordt deze toegangspoort voorzien van een rechthoekig gebouw. Van hieruit werd de valpoort bediend om de toegang tot Brancion af te kunnen sluiten in gevaarlijke tijden.
Als je de stadspoort door bent, zie je aan de rechterkant het rechthoekige Beauforthuis en zijn twee torens uit de 12e-13e eeuw. De Beaufort-toren en de Chaul-toren werden in deze tijd toegevoegd om de toegang tot het dorp te verdedigen.
Een hoge, vierkante donjon uit de 12e eeuw domineert de tweede omheining. Deze donjon heeft een hoogte van 23 meter en drie niveaus. Beneden liggen de opslagruimten van het château, op de eerste verdieping bevond zich ‘la salle de retrait’, een kamer die gereserveerd was voor de heer van Brancion.
Op de tweede verdieping was de wachtkamer. Tot de 16e eeuw werd de donjon bekroond door kantelen en een puntdak dat in de 19e eeuw werd vervangen.
Vanaf de top van de vesting heb je een prachtig uitzicht op het dorp van Brancion met zijn Romaanse kerk.
Bij helder weer kun je ver over de omgeving uitkijken
en zie je het heuvellandschap dat zo kenmerkend is voor dit deel van de Bourgogne.
De overblijfselen van het kasteel van Brancion, inclusief die van de omheining en de aangrenzende stadspoort,
zijn in 1977 als ‘Monument Historique’ van Frankrijk geklasseerd.
Waar komt de naam Brancion vandaan?
In 927 is de eerste vermelding op schrift van de plaats geschreven als Brancidunum.
Dunum is een Gallische woord dat hoogte, versterkte hoogte, burcht betekent.
Van het eerste gedeelte staat de naam niet vast, maar het is niet onwaarschijnlijk dat dit verwant is aan Briançon in zuidoosten van Frankrijk. Dan komt het van het eveneens Gallische briga, dat ongeveer dezelfde betekenis heeft als dunum, maar niet in dezelfde periode en dezelfde context gebruikt wordt. De naam is dus wellicht een beetje dubbelop.
Brancion betekent dan ‘versterking/burcht op een heuvel’ of ‘de versterkte heuvel’. Gezien de locatie en haar geschiedenis een aannemelijke verklaring (bron: Jeroen Sweijen).
Herkomst van plaatsnamen
Ben je geïnteresseerd in de herkomst van de namen van Franse steden en dorpen?
Lees dan het boek Waarom Lyon geen Dijon heet
Geschiedenis van Brancion
Oppidum
Brancion was een Gallo-Romeins oppidum, een op een heuvel of plateau gelegen plaats met een natuurlijke verdediging. De vesting lag ingesloten tussen de bezittingen behorend bij de abdij van Cluny en de abdij van Tournus. Teruggevonden graven bij de kerk bevestigen dat in de 6e eeuw de Merovingers al op deze plek woonden. Brancion is in deze tijd de belangrijkste vestingplaats van het zuiden van de Bourgogne.
De Merovingers zijn een dynastie die na de ineenstorting van het Romeinse Rijk ongeveer 300 jaar over het grootste deel van Frankrijk regeerde. Merovingers in de Bourgogne (560-700) hebben opvallende necropolissen in de regio nagelaten (iedere Romeinse stad had een necropolis, begraafplaats, buiten haar muren liggen). Deze vind je bijvoorbeeld bij Bonnay en Curtil-sous-Burnand.
Een iep en een schandpaal
Op het centrale plein in het dorp stonden twee opvallende elementen: de iep en de schandpaal.
De iep werd regelmatig aangehaald in de akten van notarissen, om de locatie van een huis aan te geven, of als de plaats waaronder een officiële handeling werd geschreven. Deze tweehonderdjarige iep van Martailly, met een omtrek van 4,50 meter, is in juni 2000 bestempeld als ‘opmerkelijke boom van Frankrijk’.
De schandpaal op het dorpsplein was voor de godslasteraars en criminelen.
La Halle, de markthal van Brancion
Wanneer je het dorp doorloopt, kom je de markthal tegen.
De datering van deze markthal is niet precies vast te stellen, maar archeologische opgravingen die op deze plaats zijn uitgevoerd, hebben aangetoond dat de fundering de niveaus van middeleeuwse wegen doorsnijdt.
Zoals bovenstaand beschreven, heeft Brancion in de 14e eeuw een bloeiend economisch leven. Er worden voor het dorp en de regio weekmarkten en jaarmarkten gehouden. De markthallen zijn daarvoor van groot belang.
De hallen met een overdekte markt dateren uit de 15e en 16e eeuw. Het terrein heeft twee ingangen, waarvan één naast de waterput.
De markthal heeft een prachtig framewerk van kastanjehout.
De hal waar we in deze tijd nog een deel van kunnen zien, zou in de 16e of 17e eeuw zijn gebouwd. Deze hallen tonen de rijkdom van de seigneurs van Brancion in die dagen aan.
La Halle is al in 1933 opgenomen in de ‘Monument Historique’ Frankrijk.
Brancion in de 20e eeuw
Het château blijft in bezit van de familie de Murard de Saint-Romain. In 1959 begint Marie Antoinette Morierre-Bernadotte-de Murard de Saint-Romain, achterkleindochter van de graaf de Murard en eigenaar van het château, met de restauratie van het château. Zij doet dit met haar echtgenoot, Jean Morierre-Bernadotte.
Marie-Antoinette begint met het herstel van de tuinen, gevolgd door het herstel van de vestingwerken en de omringende muur in het noorden. Enkele jaren later volgt de restauratie van de rechtszaal van de hertogen van Bourgondië, van de donjon en van de daken. Zo krijgt het château een deel van zijn vestingswerken terug.
Op dit moment worden de ramen van de donjon gerestaureerd. Klik hier om dit proces te bekijken.
Het kasteel blijft privé bezit met François de Murard de Saint-Romain als huidige eigenaar.
Saint-Pierre
Aan de rand van het dorp ligt de Romaanse kerk Saint-Pierre. Een kerk met een sobere en indrukwekkende uitstraling.
Saint-Pierre is prachtig gelegen aan het einde van een rots vanwaar je uitkijkt op Chapelle-sous-Brancion.
Na het château van Brancion is de kerk het oudste gebouw van het dorp.
Lees hier meer over de geschiedenis en bouw van de Saint-Pierre.
Opgravingen
In 2005 worden opgravingen gedaan om een deel van het oude kasteel en de ommuring zichtbaar te maken. Ook het verloop van de slotgracht en de begraafplaats naast de kerk worden in kaart gebracht.
In de buurt van de église Saint-Pierre zijn fundamenten gevonden van een van een gebouw dat te maken had met begrafenissen of de begraafplaats. Het gebruik van het’ opus spicatum’ (de stenen zijn gerangschikt in visgraten) en andere aanduidingen doen vermoeden dat ook dit bouwwerk uit de negende of begin van de 10e eeuw stamt.
Feu celtique
Voorbij de stadsmuren vind je de traditionele plaats van de Keltische vuren die plaatsvonden in de tijd van de zomerzonnewende op 24 juni.
Tijdens het snoeien van de heggen werd het snoeisel bewaard en gedroogd, tot de dag van het feest. Van het gedroogde groen maakte men een enorme brandstapel. In de top werd een haan op een paal bevestigd. Daarna werd het vuur aan gestoken. In de hele omgeving werden dit soort vuren ontbrand. De vuren werden van Alésia tot aan Gergovië ontstoken en verliepen onder andere via Bribracte. Het vuur van Brancion werd direct na het vuur van de Mont Saint-Vincent ontstoken.
Deze traditie werd lange tijd vergeten. Aan het begin van de 19e eeuw ontstaat er een opleving van dit gebruik, van 1923 voortdurend tot in de jaren 60.
De datum van de viering van het ‘feu celtique’ heeft in de geschiedenis gewisseld van de dag van Pinksteren naar de dag van het Sint Jansfeest. Op de ‘chemin du paradis‘ kom je langs deze keltische vuurplaats.
Het behoud van Brancion
Sinds 1972 zet de vereniging ‘Les amis de Brancion’ zich in voor de restauratie van de kerk.
Na de sluiting in 2005 van het pand door de prefectuur, heeft de vereniging ‘La Mémoire Médiévale’ de restauratiewerkzaamheden op zich genomen. Deze vereniging draagt bij tot het onderhoud van het hele middeleeuwse dorp. Het kasteel is nu ook voor publiek toegankelijk.
Bezoek aan Brancion
Om het dorp niet te belasten en in goede staat te houden, worden alleen de auto’s van bewoners toegelaten. Voor het dorp ligt een grote parkeerplaats. Van daaruit loop je zo naar het dorp.
Informatie
Je kunt het dorp Brancion vrij bezoeken. Ook kun je wandelroutes met een thema lopen, al dan niet met informatie die je in de winkel kunt krijgen.
Het château bezoek je zonder gids. Als je wilt rondlopen, kun je een audiotour meenemen. Deze is ook in het Nederlands verkrijgbaar. Hiervoor betaal je €2. Een audiotour duurt ongeveer 50 minuten, maar je mag zolang je wilt in het kasteel vertoeven.
Als je het leuk vindt, kun je passend gekleed door het château dwalen. Kinderen én ouders kunnen kleding uit de tijd van de kasteelheren krijgen.
En wil je het spannend maken voor je kinderen, dan kun je mee in het verhaal:
“Inderdaad, er is een groot ongeluk in Brancion gebeurd! Bij Josserand, meester van het fort, is een kist vol munten en juwelen gestolen.
Nu hij afwezig is, vertrouwt hij op bezoekers om getuigen van de diefstal te ontmoeten en de dader te ontmaskeren. Durf jij de uitdaging aan?”
Entreeprijzen voor het château:
volwassenen: €6
kinderen: €3 (tot 16 jaar)
voor kinderen onder de 5 jaar betaal je geen entreegeld
Wandelroutes rondom Brancion
Le chemin du paradis
Rond de oude stad van Brancion is een wandelroute uitgezet (ongeveer een uur lopen).
Onderweg lees je op panelen over de geschiedenis van Brancion en over de restauratieplannen die er nog zijn.
Volg vanaf de parkeerplaats voor bezoekers de bordjes ‘Chemin du Paradis’ en je gaat een adembenemende wandeling maken…
Balades Vertes en Chemins de la Mémoire
Twee routes die ook de moeite waard zijn om te lopen:
‘Balade verte’ om herinneringen uit de prehistorie en de Middeleeuwen te ontdekken.
‘Chemin de la mémoire’ voert langs het gedenkteken ‘Souviens-toi 1939-1945’ gelegen aan de Brancionpas. Op dit gedenkteken staan 107 namen van maquisards (leden van de Franse verzetsbeweging Maquis) die sneuvelden in 1944.
Beide routes zijn met beschrijvingen verkrijgbaar in de informatiewinkel.
Boeken om te lezen
Ben je geïnteresseerd in de herkomst van de namen van Franse steden en dorpen? Lees dan het boek Waarom Lyon geen Dijon heet.
Heb je je, op reis door Frankrijk, wel eens afgevraagd waar al die plaatsnamen die je onderweg tegenkomt vandaan komen? De meeste plaatsnamen houden hun herkomst goed verborgen; ze zijn het geheugen van het landschap, stille getuigen van de lokale geschiedenis. Voor elke plaatsnaam geldt dat er ooit iemand is geweest die een goede reden had om die plaats zo te noemen.
Jeroen Sweijen loodst je in zijn boek Waarom Lyon geen Dijon heet door een wirwar van talen, tijdperken en thema’s. Hij neemt je mee op reis door de rijkdom van de toponymie en laat zien wat plaatsnamen ons vertellen over de geschiedenis van dorpen, steden, buurtschappen en streken.
