In Cluny is zoveel meer te zien als alleen de beroemd geworden abdij.
Deze middeleeuwse stad is vol geheimen en geschiedenis, met van oudsher veel invloed in de omgeving.
Cluny bracht nogal wat bekende personen voort zoals de beroemd geworden schilder Paul-Pierre Prud’hon
of de stichteres van de orde van Saint-Joseph, Anne-Marie Javouhay, die zich inzette voor de afschaffing van de slavernij.
Cluny kent een wirwar van kleine straatjes die heerlijk zijn om doorheen te dwalen en je komt pareltjes van huizen tegen,
waarvan sommigen als ‘Monument Historique’ zijn geclassificeerd.
Naast de beroemde abdij van Cluny kent deze historische stad veel andere bijzondere monumenten.
Dwalend door de kleine straten van Cluny of door de grotere Rue Lamartine,
genoemd naar de bekende dichter Alphonse de Lamartine,
kom je veel van deze monumenten tegen.
In de Tweede Wereldoorlog heeft Cluny zwaar geleden onder de vele Duitse aanvallen,
zoals het beruchte bombardement van 11 augustus 1944.
De Maquis was zeer actief in deze regio, zo ook in en rond Cluny.
De stad Cluny
Het historische deel van de stad ligt natuurlijk rond de abdij. Cluny kent een wirwar van kleine straatjes die heerlijk zijn om doorheen te dwalen en je ziet pareltjes van middeleeuwse huizen. Rondlopend door de oude straten, kom je ook geregeld een bijzondere fontein of atelier tegen. Je kunt boven in het oude abdijpark met zijn oude toren rondkijken, waar in de zomer op woensdagavond een ‘marche de nocturne’ of soms een pottenbakkersmarkt is.
Het Musée Ochier is de moeite waard om te bezoeken, dit is het Musée d’Art et d’Archéologie. Musée Ochie is gevestigd in het ‘palais abbatial Jean de Bourbon’.
Cluny heeft veel winkeltjes die gezellig en interessant zijn om binnen te lopen. Het zijn vaak kleine ateliers van kunstenaars, er is in de Rue Lamartine een heerlijke chocolaterie, er zijn winkels met regionale producten als kaas en wijn en vergeet de twee prachtige boekwinkels niet.
Daarnaast is de zaterdagmarkt in Cluny een echte aanrader, Franser kun je het niet krijgen.


Waarom ligt de abdij van Cluny midden in een stad?
Buiten de muren van de abdij mochten de ‘lekendienaren’ hun huis rondom de abdij bouwen.
Zij werkten voor de abdij als handwerklieden of faciliterende beroepen als bakkers, slagers, timmerlieden, kappers, steenhouwers en wevers.
Hiermee stonden de bewoners van deze huizen onder de bescherming van de abdij,
wat in een periode van feodaal geweld heel belangrijk was.
Zo ontstond de oude stad (bourg) van Cluny.
De abdij van Cluny ligt daarom, in tegenstelling tot de meeste abdijen, midden in een stad.
De aantrekkingskracht van de abdij gaf tevens voorspoed en rijkdom aan de bewoners van Cluny.
Al vanaf het jaar 1080 wordt in de Chartes de Cluny geschreven over haar burgerij.

La Tour des Fromages


La Tour des Fromages uit de 11e eeuw bevindt zich in de zuidwestelijke hoek van de oude abdij en is een van de oude omheiningen van de abdij. Vanaf deze toren overzie je de grootsheid van de abdij en kun je je bijna voorstellen hoe groot de invloed van Cluny is geweest. Een abdij waar pausen en koningen elkaar ontmoetten. La Tour des Fromages maakte deel uit van het eerste verdedigingssysteem van de abdij.
In de toren staat een molen om het meel voor de monniken te malen. De molen moest binnen de muren staan, zodat er bij een aanval van buitenaf, geen hongersnood binnen de muren ontstaat.
Tot in de 19e eeuw heet de toren la Tour des Fèves (de bonentoren), de molen maakte meel van gemalen bonen. De naam Tour des Fromages ontstaat vanwege een vrouw die op deze plek de kazen droogde die ze maakte.
In de Tweede Wereldoorlog raakt het bovenste deel van de toren bij het bombardement van 11 augustus 1944 beschadigd. Na de bevrijding wordt de toren weer hersteld. Opvallend is dat de bombardementen op Cluny net naast de torens vallen.
Wanneer je naar boven klimt, krijg je een prachtig panorama over de abdij, de stad Cluny en haar omgeving. Je moet hiervoor wel 121 treden omhoog. Het uitzicht dat je na deze beklimming krijgt, maakt het zeker de moeite waard:

Een beklimming van deze toren begint binnen in het Office de Tourisme dat naast de toren ligt.
Voor €2,80 mag je de toren op (kinderen €1,50).
En krijg je een fantastisch uitzicht over de abdij en de stad Cluny.
Église Notre Dame
De Notre-Dame is een prachtige kerk uit de begintijd van de gotische architectuur. Ooit strekte en grote veranda zich uit over het plein, de Place Notre Dame. De kerk heeft een sobere stijl, maar heeft bijzondere versieringen, zoals de 52 sculpturen van gezichten waaronder Pidou-Berlu, die een voorstelling is van de Heilige Drie-eenheid.



Pidou-Berlu
Kun je in deze kerk 52 gebeeldhouwde hoofden vinden op de kapitelen van de pilaren? In de kerk ligt een overzicht met uitleg van deze figuren.
Een van deze figuren is Pidou-Berlu die met zijn drie gezichten de heilige Drie-eenheid vertegenwoordigt.
Het spel Pidou-Berlu
In de nacht komt Pidou-Berlu tot leven in Cluny. De stad heeft voor de kinderen een avondspel door de stad om Pidou-Berlu te ‘bevrijden’. Informatie hierover krijg je bij het Office de tourisme www.cluny-tourisme.com
Hôtel-Dieu

Het Hôtel-Dieu in Cluny is vrij te bezoeken, je kunt in de chapelle en de ziekenzaal.
Voor het bezichtigen van de apotheek reserveer je een rondleiding bij het Office de Tourisme.
Meer lezen over dit Hotel-Dieu?
Le puits des Pénitents
Le puits des Pénitents verwijst naar een oude kapel in de Rue Mayeul die gebruikt werd door ‘la Confrérie des Pénitents Blancs’ van Cluny. Deze broederschap wordt in 1645 opgericht. Ze is lange tijd aanwezig bij processies, in het bijzonder bij ‘la Fête-Dieu’, ook wel Corpus Christi genoemd.
In 1770 krijgt deze Puits des Pénitents de naam ‘Puits du Petit Saint Jean’ wat kan worden verklaard door het bestaan van een grote naburige herberg met het uithangbord ‘Saint Jean’. De invloed van de broederschap blijft bestaan tot 1801.
De kapel in de Rue Mayeul bestaat helaas niet meer. De kapel stond naast het nog wel bestaande huis van Nicolas de Perche, ridder en schildknaap uit de 18e eeuwu


Monuments historiques in Cluny
Cluny heeft een groot aantal monumenten voor zo’n kleine stad. Velen zijn vermeld als Monument Historique.
Meer dan 200 huizen gebouwd tussen de 11e en 14e eeuw zijn nog te zien. Tijdens een van de rondwandelingen door Cluny kom je ze tegen. Vaak hangt er op de gevel een bord met uitgebreide uitleg.
Fontaine des Serpents

Op de hoek van de Rue Mercière en de Rue de la République staat de Fontaine des Serpents.
Op 8 februari 1789 geeft de de algemene vergadering van de inwoners van de gemeente Cluny, via de tambour bijeengeroepen door de burgemeester de heer Blais, haar goedkeuring aan het project van de Fontaine du Carruge, tegenwoordig bekend als de Fontaine des Serpents. De fontein moet worden gebouwd in steen van Mailly (monnikengroeve gelegen op de route de Massilly), met vergulde koperen slangen.
Het is de bedoeling om de fontein te voorzien van water uit de weide van Montillet, aan het einde van Cluny, op de weg naar Château.
Deze fontein is voor iedereen en vooral voor pelgrims beschikbaar. De schelp toont aan de bovenkant het teken van de pelgrims van Santiago de Compostela, boven het monument een kroon waaronder een blauw wapenschild verschijnt, versierd met drie fleurs-de-lys.
Op de gevel naast de fontein staan de inscripties: Amico sub Praefecte, Faciles Occurunt, Amicorum Delineationes en Felix Cluniaci Locus, in quo Ridenti Naturael, Soli Prestant Cives.
Deze fontein staat sinds 1946 op de lijst van historische monumenten.


Amico sub Praefecte, Faciles Occurunt, Amicorum Delineationes
Onder een bevriende regering ontmoeten de prettige projecten van de vrienden elkaar
Felix Cluniaci Locus, in quo Ridenti Naturael, Soli Prestant Cives
Cluny is een gelukkig land waarin de inwoners doen hun werk onder de glimlachende zon van de natuur
La Porte Saint-Mayeul
Gebouwd op de heuvel van Saint-Mayeul staat de indrukwekkende en goed bewaarde Porte Saint- Mayeul. Deze poort stamt uit het eind van de Romaanse periode, de eerste helft van de 13e eeuw. De burgers van Cluny zorgden namens de abdij voor de verdediging. De toren heeft drie niveaus met schietgaten.



Wanneer je vanuit de Porte Saint-Mayeul naar rechts de stad uitloopt, zie je de oude Tour Saint-Mayeul die deel uitmaakte van de oude priorij Saint-Mayeul. De Porte Saint-Mayeul en de priorij waren van oudsher mer elkaar verbonden. Deze priorij wordt aan het eind van de 19e eeuw gevestigd door Benedictijner monniken en gebouwd tegen de muren van de oude kerk van Saint-Mayeul. De priorij heeft niet lang bestaan en de overblijfselen van deze gebouwen zijn nu privé bezit.
De gemeenschap genaamd Neoclunisiens, ontstaat in 1888 rond Dom Mayeul Lamey, maar wordt tussen 1894 en 1896 in tweeën is gescheiden voor onenigheid (vanaf 1891) over de strengheid van de in acht te nemen kloosterregel. Het is een oude vete die al eeuwen in veel verschillende kloosters leeft.
Aan de overkant van de weg bevindt zich de begraafplaats waar ook Danielle Mitterrand-Gouze begraven ligt. Loop je verder dan heb je een prachtig uitzicht over de vallei van de Grosne. De overgebleven Romaanse muur is in 1946 geklasseerd als ‘monument historique’.
Maisons Romanes
Rue de la Barre
Vanaf de Place Notre Dame loopt een prachtige straatje omhoog: Rue de la Barre. Lopend door dit rustige straatje waan je je bijna nog in de Middeleeuwen. Rue de la Barre heeft verschillende goed bewaarde Romaanse huizen, waaronder op nummer 8 het beroemde Maison des Dragons en het Maison des Échevins op nummer 22.

Maison des Dragons
Dit ‘Huis der Draken’ heeft een lange geschiedenis waarvan alle geheimen nog lang niet onthuld zijn.
In het midden van de Middeleeuwen, op een nog onbekende datum na het jaar 1000, is het huis in zijn eerste vorm gebouwd. Maison des Dragons dankt haar naam aan de mythische figuren op de gevel.
La maison des Dragons staat aan de Place Notre-Dame, tegenover de kerk van de Notre-Dame.



Maison des Dragons bevat Romaanse en Gotische stijlkenmerken en is nog in heel goede staat. Zo zie je binnen de open haard en gootsteen nog uit de Middeleeuwen. De muren geven een mooi beeld van de geschiedenis: een eerste laag is bedekt met beschilderd papier uit de 20 e eeuw, achter cement uit het begin van de 19 e eeuw komen muurschilderingen van de Renaissance tevoorschijn en daar achter de stenen uit de Middeleeuwen. Ooit was dit huis het eerste gemeentehuis van Cluny. Maison des Dragons is in 1931 tot Monument Historique geclassificeerd.
Dit huis bezoeken heeft iets van tijdreizen.
De huidige opgravingen laten steeds meer de geschiedenis van het huis zien. Ook de binnenplaats achter het huis is inmiddels goed te zien. De bevolking van Cluny volgt de ontdekkingen op de voet. Er volgt veel publiciteit wanneer er weer een ontdekking gedaan is.
Rue d' Avril
Rue d’Avril is zo’n straatje in Cluny waar je je terug in de Middeleeuwen waant, oude Romaanse huizen en een fontein waaruit drinkwater werd verkregen.
L' Hotel des Monnaies
Op nummer 6 van de Rue d’ Avril vind je het Hotel des Monnaies. Het was de gelddrukkerij van Cluny. Een prachtig huis met een sobere uitstraling die het huis nu juist zo mooi maakt.



Portes d'honneur
Hier sta je bij de oorspronkelijke hoofdingang van de oude abdij Cluny III. Al heel wat bekende en minder bekende mensen hebben hier onderdoor gelopen. Uiteraard de vele abten van Cluny, zoals de Richelieu, maar ook de keizer van Constantinopel en Lodewijk IX, genaamd Saint-Louis, en uiteraard ook de vele pelgrims die naar Cluny kwamen. Wat zal het indrukwekkend geweest zijn door deze poorten de abdij binnen te gaan.
Deze poorten zijn een kopie van de poorten in Autun.

De indrukwekkende poorten stammen uit het begin van de 12e eeuw.
Hiervan zijn vandaag alleen nog de twee grote arcades van de begane grond met versierde zuilen over.
Het is een dubbel portaal dat ooit een vloer had met versierde bogen. De compositie is geïnspireerd op oude deuren zoals die er nog zijn in Autun. Opvallend zijn de Korinthische kapitelen die in de jaren 1120-1130 zijn uitgehouwen.
Haras national de Cluny
De stoeterij Haras heeft meer dan 200 jaar hippische geschiedenis in zich verborgen.
Stoeterijen (les haras)komen halverwege de 17e eeuw onder Lodewijk XIV (de Zonnekoning) in opkomst. In 1665 neemt Jean-Baptiste Colbert, minister onder koning Lodewijk XIV, de beslissing voor het oprichten van stoeterijen. Dit om te kunnen voldoen aan de behoefte die de oorlogen hebben aan paarden.
Tijdens de Franse Revolutie worden de eerste zes koninklijke weer gesloten. Vervolgens herstelt Napoleon kort na de Franse Revolutie bij het decreet van 1806 de stoeterijen weer in ere. Na deze beslissing wordt de Haras national de Cluny opgericht. De koninklijke stallen worden hiermee keizerlijke stallen.
Haras national de Cluny wordt op de fundamenten van abdij Cluny III gebouwd. In 1807 worden de eerste 50 hengsten ondergebracht in de stal Saint-Hugues. Deze stal is dan verbonden aan de abdij. Zeven jaar later worden de stallen verplaatst naar de plaats van de huidige stallen.
Op het hoogtepunt van de stoeterij staan hier 150 paarden, het is dan rond 1900.
In de jaren zeventig is Cluny een van de vijf belangrijkste stoeterijen van Frankrijk. In onze tijd staan 25 hengsten het hele jaar door op de stoeterij gestationeerd.
Tijdens een bezoek aan Haras kom je meer te weten over de stoeterij en de geschiedenis van de gebouwen.
Op woensdag zijn er speciale programma’s: ‘Les Mercredis du Haras’. www.equivallee-haras-cluny.fr/haras-national-de-cluny
L’ Ecole Nationale d’Arts et Métiers de Cluny
Arts et Métiers is een van de oudste Hogescholen voor de kunsten in Frankrijk. De school is opgericht in 1780 door François Alexandre Frédéric de La Rochefoucauld, hertog van Liancourt.



Studenten aan de École National d’Arts et Metiers in Cluny dragen een opvallende jas waaraan je ze direct herkent.
Trots lopen ze door de straten van Cluny waar je ze vaak tegenkomt.
De Ecole nationale supérieure d’arts et métiers (Ensam) verbiedt ontgroeningsrituelen. Om de komst van nieuwe studenten te markeren, is er de ‘baptême de la promotion’ ingesteld, deze doop wordt gevierd met een bijzondere tocht door de abdij. Bekijk hier een filmpje van zo’n baptême.
De voormalige ciergerie

Deze voormalige ciergerie van de abdij van Cluny kom je tegen als je van de parkeerplaats bij het bureau de poste naar het stadscentrum loopt. De ciergerie is de plaats waar de kaarsen voor de abdij werden gemaakt. Deze stond wat verder van de abdij vandaan, een beetje verwijderd vanwege het risico op brand. Het is nu een wooncentrum. Maar dit is niet altijd het geval geweest! Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd het Prado voor een tiental jaar een sociaal centrum, dankzij de wil van een alleenstaande vrouw: Marie-Angély Rebillard.
Cluny in de Tweede Wereldoorlog
Verzetshaard
De Saône-et-Loire heeft, net als de andere regio’s van de Bourgogne, verschrikkelijk geleden onder de Tweede Wereldoorlog. In de Saône-et-Loire ontstaat een groot verzetsnetwerk van maquis waarin Cluny een centrale rol heeft.
Het departement wordt door de demarcatielijn in tweeën gesneden.
In Cluny ontstaat een logistiek centrum van de Franse maquis. De ligging tussen een heuvelrug en bossen tussen de rivieren Saône en Grosne maakt het gebied geschikt voor geheime acties en ontmoetingen.
Cluny kent veel verzetsmensen als Berthy Albrecht en de familie Gouze, waarvan de dochter Danielle later met François Mitterrand zal trouwen.
Bombardement 11 augustus 1944
Om het verzet van de Maquards te breken wordt Cluny in de vroege ochtend van 11 augustus 1944 gebombardeerd. Om 17.00 uur valt opnieuw een bombardement op Cluny, de bommen worden afgeworpen door vijf tweemotorige bommenwerpers. Het verzet van Cluny wordt voor de tweede keer deze dag aangevallen. Cluny wordt gedeeltelijk verwoest, maar geeft niet op. De terugtocht van de Duitse troepen begint. De Duitsers keren grotendeels terug te voet in Mâcon. volgens het verzet zijn er 300 doden aan Duitse zijde.
Cluny wordt de eerste stad die bevrijd is in Saône-et-Loire,
De stad is zwaar beschadigd, onder andere de Tour de Fromage heeft zwaar te lijden onder het bombardement. Het Duits bombardement vernietigt ook het quartier Malgouverne, een wijk dichtbij de abdij. Het monument herinnert aan deze vreselijke dag.
In de Rue de Prud’hon vind je enkele struikelstenen, die herinneren aan een Joodse familie die is gedeporteerd naar verschillende concentratiekampen.


Monument aux morts
Als ‘ministre des Anciens combattants’ (minister van Veteranen) huldigt François Mitterrand op 11 augustus 1948 het Monument aux morts in. Een herinnering aan de slachtoffers van de WO II. Cluny heeft zwaar geleden in deze oorlog. Mede omdat hier belangrijke verzetshaarden van de maquards waren. Deze kleine stad heeft massa-arrestaties, deportaties en bombardementen gekend.
Op 11 augustus 1944 vernietigt een Duits bombardement de wijk Malgouverne, een quartier dichtbij de abdij.
Mitterrand vervult deze plechtigheid samen met generaal Jean de Lattre-de-Tassigny, inspecteur-generaal van de strijdkrachten, en Charles Pleindoux, de burgemeester van Cluny.
Bijzondere opgravingen in Cluny
In september 2017 vinden archeologen een middeleeuwse goudschat bij de abdij van Cluny. De ontdekking wordt gedaan door een archeologenteam van de universiteit van Lyon. Meer dan acht eeuwen heeft deze schat hier verborgen gelegen.
Een zeldzame vondst van meer dan 2000 zilveren middeleeuwse munten, 21 gouden dinars uit het 12e eeuwse Spanje en Marokko, een gouden zegelring en 24 gram bladgoud.
De schat lag verborgen onder de oude ziekenboeg van de abdij. De ziekenboeg was als een klein klooster binnen het grote klooster. Er woonden oude monniken, zieken en kinderen.
Een deel van de gevonden voorwerpen is waarschijnlijk afkomstig uit grote delen van Europa en zelfs van daarbuiten. Kloosters die waren ontstaan uit het moederklooster in Cluny, stuurden een deel van hun bezittingen naar de abdij.
Volgens oude bewoners van de stad Cluny, moet er nog veel meer verborgen liggen. Zo beweert een van hen dat de grond onder de plek waar nu een hotel staat, zeer interessant zou zijn voor archeologen. Uiteraard denkt de eigenaar van dit hotel hier anders over.

Beroemde historische inwoners van Cluny
Cluny heeft veel inwoners gehad die beroemd zijn geworden als kunstenaar, policticus, abt van de abdij of als verzetsheld in WO II.
Zie hiervoor het artikel Cluny: haar beroemd geworden inwoners.


herinnering aan het bezoek van Alphons de Lamartine aan Cluny
Drie wandelingen door Cluny
Het Office de Tourisme van Cluny (6 rue Mercière) ligt naast de Tour des Fromages, de grote vierkante toren in het hart van de stad. Bij dit Office de Tourisme kunt u voor €2,50 een Nederlandse stadsplattegrond kopen waarop drie wandelingen door drie verschillende stadswijken staan uitgezet:
* Quartier Notre-Dame, hier loop je door het hart van Cluny, waar de abdij stond en voor een deel nog staat;
* Quartier Saint-Mayeul, gelegen in het noordelijk deel van Cluny, deze route voert onder andere langs een stadspoort,
oude Romaanse huizen en het abdijpark;
* Quartier Saint-Marcel bestrijkt het oostelijk deel van Cluny en brengt je door het bekende winkelstraatje,
bij de église Saint-Marcel en langs het geboortehuis van de schilder Pierre-Paul Prud’hon.
Marché de Cluny à samedi
Op de markt van zaterdagmorgen vind je veel typisch Franse producten, waaronder veel etenswaren, groentekramen met onder andere heerlijke artisjokken en olijven. Kleding en hoeden en uiteraard enkele kraampjes met toeristische producten.

bronnen
Office de Tourisme Cluny: www.cluny-tourisme.com
FB: Un jour, Cluny
Cluny en 200 questions-répons; Gérard Thélier
www.equivallee-haras-cluny.fr/haras-national-de-cluny
www.bourgogneromane.com
www.gallica.com
www.wikipedi.fr