Chalon-sur-Saône 1732 - 1806 Parijs
Wie is Émiland Gauthey
De naam van Émiland Gauthey is voor altijd verbonden aan het Canal du Centre tussen Digoin en Chalon-sur-Saone.
Bruggen, kerken, stadhuizen, herenhuizen, bijna oneindig zijn de kunstwerken die Gauthey ontworpen heeft.
Émiland Marie Gauthey is een Franse wiskundige, ingenieur en architect. In de Bourgogne is hij van groot belang geweest als ontwerper van bruggen en kanalen, maar ook het theater van Chalon-sur-Saône en het Hôtel de Ville van Tournus zijn door hem ontworpen. Ander opvallend werk van Gauthey is zijn ontwerp van een universeel grafisch alfabet.
Zijn meesterwerk is het Canal du Centre, een waterweg tussen Digoin en Chalon-sur-Saône, waarmee de rivieren de Loire en de Saône verbonden worden. Hiermee ontstond tevens een open verbinding met de Rhône. Door het creëren van transportmogelijkheden zowel in kanalen als door bruggen, heeft hij een belangrijke bijdrage geleverd aan de industriële revolutie van het 19e-eeuwse Bourgondië.
De kades van Chalon-sur-Saône, de pont Navilly met een lengte van 156 meter over de rivier de Doubs bij Navilly, een deel van het ‘palais des Ducs‘ in Dijon, zoveel in de Saône-et-Loire doet aan Gauthey denken…
Levensverhaal Émiland Gauthey
Op 3 december 1732 ziet Émiland Marie Gauthey het levenslicht in Chalon-sur-Saône. Zijn vader, Pierre Gauthey, is de plaatselijke arts, en tevens advocaat en verbonden met de zoutkelder van Toulon-sur-Arroux. Zijn moeder, Louise Lafouge, is op 28 augustus 1700 geboren in Chagny als dochter van Emiland Lafouge.
Van 1740 tot 1748 studeert Émiland Gauthey aan het jezuïetencollege in Chalon-sur-Saône. Hij is hier een uitmuntende leerling.
Op 16-jarige leeftijd wordt Émiland wees en naar Versailles gestuurd om bij een van zijn ooms te gaan wonen. Deze oom is hoogleraar wiskunde aan de École des pages du Roi.
Gauthey vervolgt zijn opleiding aan de ‘École des Ponts et Chaussées’ in Parijs. Ook hier is hij een briljant student.
Om in zijn levensonderhoud te kunnen voorzien, zijn familie was niet fortuinlijk, gaat Gauthey ook lesgeven op deze school.
Hij ontmoet de architect Jacques-Germain Soufflot met wie hij een levenslange vriendschap en samenwerking zal ontwikkelen. Émiland studeert in 1758 af.
Wanneer hij na zijn afstuderen terugkeert naar Chalon-sur-Saône, krijgt hij hier de post van plaatsvervangend ingenieur in Chalon-sur-Saône, onder toezicht van Thomas Dumorey.
Op 50-jarige leeftijd werd hij hoofdingenieur van de Bourgogne en vestigde hij zich in Dijon. Een jaar later, in 1783, werd hij benoemd tot algemeen directeur van de grachten van Bourgondië.
Gauthey als architect
Vier stadhuizen in de Saône-et-Loire zijn ontworpen door Émiland Gauthey: Givry, Tournus, Louhans en Bourbon-Lancy.
In 1771 is Gauthey de architect van het hôtel de ville in Tournus. Opvallend aan dit gebouw is de harmonie tussen de loodrechte lijnen van de gevel en de bijzondere ronde vorm van de monumentale trap. Dit is het stadhuis dat nu nog steeds in gebruik is.
Op het plein voor het Hôtel de Ville staat een standbeeld van Jean-Baptiste Greuze, de bekende kunstschilder die in deze stad is geboren.
Naast dit Hôtel-de-Ville heeft Gauthey ook de Hôtels de Villes van Louhans, Bourbon-Lancy en Givry gebouwd. Deze laatste staat bekend als een van de mooiste stadhuizen van Frankrijk.
Als architect bouwt Gauthey ook de Église Saint-Pierre-et-Paul in Givry, een dorp tien kilometer ten westen van Chalon-sur-Saône. Deze kerk is inmiddels al ruim honderd jaar een ‘Monument Historique’. Eveneens in Givry ontwerpt hij het Hôtel de Ville en de bekende fontaine des dauphins (dolfijnenfontein).
In het jaar van de bouw van deze kerk publiceert Gauthey zijn Mémoire sur les voûtes et dômes, over gewelven en koepels. Hij zal daarom van de kerk van Givry een experimenteerveld maken.
Gauthey heeft in zijn leven slechts twee kerken gebouwd, de kerk van Barizey (1772-1786) en de église Saint-Pierre-et-Paul in Givry (1771-1791).
Alfabet Gauthey
In 1774 publiceert Émiland Gauthey Essai sur la langue filosofique, waarin hij een taal van universele grafische tekens voorstelt, dit krijgt de naam het ‘alfabet Gauthey’.
Rivieren en kanalen in de Bourgogne
In de Bourgogne stromen vier grote rivieren: de Saône (uitmondend in de Rhône), de Loire, de Seine en de Yonne.
De Saône is als breedste rivier altijd de meest bevaarbare van de Franse rivieren geweest, hoewel zij geregeld te kampen heeft met grote overstromingen. Zij stroomt vanuit de Vogezen bij Lyon de Rhone in.
De Loire stroomt als langste rivier van Frankrijk vanuit het Centraal Massief naar de Atlantische Oceaan;
de Seine ontspringt in de Bourgogne, ten noordwesten van Dijon;
de Yonne is een zijrivier van de Seine, ontspringend aan de linkeroever in het massief van de Morvan.
Daarnaast stromen er tientallen kleine rivieren en beekjes door deze omgeving.
In het westen van de Saône-et-Loire stroomt de rivier de Loire als grensgebied en in het oosten de Saône. Ook in deze regio stromen veel kleine rivieren, zoals de zijrivieren van de Saône: de Doubs en de Grosne. De Guye (weer een zijrivier van de Grosne) en de kleinere riviertjes de Fré en de Gande.
Om de rivieren de Saône, de Loire en de Yonne met elkaar te verbinden, zijn in de achttiende eeuw het Canal de Bourgogne en het Canal du Centre aangelegd; kanalen met veel bruggen en talloze sluizen om hoogteverschillen te overbruggen. Zo ontstaat er een waterweg van de Middellandse Zee naar de Atlantische Oceaan.
Door de komst van de spoorlijn Parijs-Dijon-Marseille en later van meer autowegen, worden de kanalen van steeds minder belang als transportwegen. Tegenwoordig worden de kanalen vooral gebruikt voor pleziervaart.
Engelse inspiratie
Geïnspireerd door het enorme netwerk van kanalen in Engeland, raakt Émiland Gauthey ervan overtuigd dat een dergelijk netwerk ook een grote stimulans voor de economische vooruitgang in Frankrijk kan worden.
Met zijn rol van hoofdingenieur moet hij vervolgens de Bourgondische staten overtuigen om in de Bourgogne verschillende rivieren, waaronder de Saône en de Loire, met elkaar te verbinden door de aanleg van kanalen.
Canal de Bourgogne
Émiland Gauthey werkt mee aan de bouw van een kanaal dat de rivieren de Yonne en de Saône verbindt, het Canal de Bourgogne. Dit kanaal verbindt Migennes sur Yonne met Saint-Jean-de-Losne aan de Saône. Al sinds de 15e eeuw is het de bedoeling Dijon te ontsluiten.
De eerste steen wordt door de prince de Condé gelegd op 24 juli 1784 in Saint-Jean-de-Losne. maar het kan pas ruim vijftig jaar later in 1832 geopend worden. Het eerste traject, van Dijon tot aan Saint-Jean-de-Losne is in 1808 gereed, het tweede traject, van Dijon tot aan Pont-de-Pany is veel langer, maar al in 1814 klaar.
Dan is er echter nog het obstakel bij het hoogste punt van het kanaal, op 378 meter hoogte. Hier moet bij Pouilly-en-Auxois een tunnel met een lengte van 3333 meter komen. Tussen 1826 en 1832 is hieraan gebouwd. De ‘tunnel de Pouilly’ heeft geen jaagpad, daarom was het noodzakelijk om de schepen aan een ketting voort te trekken. Wanneer dit geconstrueerd is, wordt het eindelijk mogelijk voor de scheepvaart het hele Canal de Bourgogne te bevaren.
In 1867 wordt een ’toueur à vapeur’ in gebruik genomen, deze stoommachine werkte op cokes die helaas giftige dampen de tunnel inblazen. Daarom wordt deze in 1894 vervangen door een elektrische sleepboot die tot in 1987 in gebruik was.
Canal de Bourgogne is het hoogst gelegen kanaal van Frankrijk. Het slingert met 189 sluizen en verschillende aquaducten 242 kilometer door het Bourgondisch landschap. Beginnend bij de Saône stroomt het kanaal naar de vallei van de Yonne.
Door de geringe breedte van het kanaal is er alleen nog maar pleziervaart mogelijk. Langs het kanaal loopt een mooie fietsroute, over het oude jaagpad is nu de Voie Verte gerealiseerd.
Émiland Gauthey en Chalon-sur-Saône
Émiland Gauthey blijft erg gehecht aan de ontwikkeling van Chalon-sur-Saône, zijn geboorteplaats en verfraait de stad met de transformatie van de kades en de bouw van het theater. Ook bouwt hij bijzondere herenhuizen, zoals aan de oevers van de Saône het Hôtel de Colmont-Fusselet in Chalon, tegenwoordig het hoofdkwartier van het Maison du Patrimoine.
In 1778 ontwerpt hij het theater van Chalon-sur-Saône, hij laat hiermee zien dat hij een zeer veelzijdig man is als ingenieur en architect. Het interieur van dit theater aan de Rue aux Févres is helaas in 1836 en in 1886 ingrijpend veranderd. Hierdoor toont alleen de gevel nog het ontwerp van Gauthey.
In hetzelfde jaar krijgt Gauthey de benoeming tot ‘ingénieur en chef des Etats de Bourgogne’ (hoofdingenieur van de Staten van Bourgondië) en vestigt hij zich in Dijon. Gauthey gaat als architect en ingenieur een kanaal bij Chavannes, aan de linkeroever van de Saône in Chalon-sur-Saône ontwerpen. Dit kanaal is bedoeld om overstromingen op te vangen, die hier in de Saône veelvuldig voorkomen. Door de aanleg van dit kanaal moet er een brug komen, de pont des Chavannes (of Echavannes). Deze brug verbindt Chalon-sur-Saône met Saint-Marcel, een kleine stad ten oosten van Chalon-sur-Saône. Het is een boogbrug van zeven overspanningen geworden, de brug wordt voltooid in 1790.
- Pont Saint-Laurent
- Pont de la Genise
- Pont des Chavannes (Echavannes)
Chagny en Navilly
In 1780 restaureert Gauthey het kasteel van Chagny. Gauthey doet dit in opdracht van de graaf van Clermont Montoison. Helaas is dit chateau in 1886 volledig afgebroken.
Twee jaar later ontwerpt Émiland Gauthey le pont Navilly, een boogbrug over de rivier Le Doubs, een brug met een lengte van 156 m, in 5 overspanningen. De pont Navilly is een van Gauthey’s beste prestaties geworden. Door le pont Navilly over de Doubs worden de steden Chalon-sur-Saône en Dole met elkaar verbonden.
Ondanks het lage budget dat voor de bouw van deze brug is uitgetrokken, weet Gauthey er iets moois van te maken. De brug krijgt verschillende sculpturen, waaronder een medaillons bij de achterste pijler.
In de Tweede wereldoorlog wordt deze brug gedeeltelijk verwoest. De brug is een kruispunt op de scheidslijn tussen de vrije zone en de bezette zone. Enkele jaren later wordt de pont Navilly al herbouwd.
Op 23 juli 1940 is een Senegalese soldaat, wiens naam onbekend is, laf bij de brug neergeschoten. Deze executie wordt herdacht door een gedenkplaat.
Sinds 31 december 1946 is deze brug geclassificeerd als historisch monument.
Pont de Guegnon
Canal du Centre, meesterwerk van Émiland Gauthey
Zijn meesterwerk gaat het Canal du Centre, een kanaal tussen Digoin en Chalon-sur-Saône, worden. Het werd eerst het Canal du Charolais, genoemd.
In 1767 maakt Gauthey al plannen voor een kanaal tussen rivieren de Loire en de Saône. Canal du Centre verbindt het parallelkanaal van de Loire, Canal latéral à la Loire, in de stad Digoin met de Saône in Chalon-sur-Saône. Hiermee ontstaat tevens een open verbinding met de Rhône.
Slechts tien jaar is er nodig voor de constructie van dit kanaal, het wordt geconstrueerd tussen 1783 en 1793 en is het oudste kanaal van de Charolais. Er is nu een belangrijke waterweg tussen Het Kanaal en de Middellandse Zee gerealiseerd.
Op dit kanaal kunnen kolen uit Blanzy, dakpannen uit Chagny en keramiek uit Ecuisses en Ciry-le-Noble worden vervoerd.
Directeur général des canaux de Bourgogne
Een jaar later, in 1783, volgt de benoeming tot ‘directeur général des canaux de Bourgogne’ (algemeen directeur van de kanalen van Bourgondië).
In het laatste decennium van de achttiende eeuw (1791) krijgt Gauthey de post van ‘inspecteur Ponts et Chaussées. Hij verhuist hiervoor naar Parijs en trouwt in Parijs op 60-jarige leeftijd met zijn nicht Anne-Claude Gauthey. Zij adopteren het neefje van Gauthey, Henri Navier.
Henri Navier zou later een vermaard wiskundige en ingenieur zou worden. Ook Henri was zeer geïnteresseerd in het bouwen van bruggen en werd een expert in grote constructies. Hij kreeg de opdracht om een brug over de Seine te bouwen.
Navier had het idee om de werken van Gauthey, zijn oudoom, het boek Hydraulische Architectuur, te annoteren en nieuwe edities te publiceren.
De naam van Henri Navier is, samen met die van 71 andere wetenschappers, gegraveerd op de eerste verdieping van de Eiffeltoren.
Enkele getallen bij het Canal du Centre
Bij de aanleg van het kanaal worden 80 sluizen geplaatst, waar er heden ten dage nog 64 van over zijn.
Samen met het kanaal worden ook 68 sluiswachterswoningen gebouwd.
Er worden 71 bruggen gebouwd om de constructie te overspannen.
3 sloten moeten worden gegraven worden om de watertoevoer naar het kanaal te verzekeren.
Pont Saint-Laurent
In hetzelfde jaar voltooit Gauthey ook de renovatie van de middeleeuwse brug ‘pont Saint-Laurent’. De brug heeft zeven bogen van dertien meter.
In 1944, een paar uur voor de bevrijding, blazen door Duitse troepen de brug op. De brug hield redelijk stand en werd slechts gedeeltelijk verwoest. In 1950 kon deze worden gerestaureerd.
Saint-Laurent is het riviereiland van Chalon-sur-Saône. Het eiland ligt in de rivier Saône en maakt onderdeel uit van het historisch centrum van de stad. Saint-Laurent omvat tien hectare. Door de pont Saint-Laurent is het verbonden met het historisch centrum en door twee andere bruggen met de rest van de stad.
Legion d’honneur voor Émiland Gauthey
Na de Franse Revolutie bekleedt Émiland Gauthey nog verschillende belangrijke posten in de Haute Administration des Ponts-et Chaussées (Hoge Commissie voor bruggen en wegen) in Parijs.
Wanneer in 1804 Napoleon Bonaparte de onderscheiding ‘Legion d’honneur’ instelt, is Émiland Gauthey één van de eersten die deze hoge onderscheiding uitgereikt krijgt. Van 1805 tot aan zijn dood is hij de hoogstgeplaatste ingenieur van Frankrijk.
Gauthey heeft in zijn leven veel gepubliceerd, enkele publicaties zijn belangrijke naslagwerken geworden, onder andere Mémoire sur l’application de principes de mécanique de la construction des voûtes et des Dômes, over de toepassing van mechanische principes bij de constructie van gewelven en koepels.
Mémoire sur les canaux de navigation wordt postuum door zijn neef gepubliceerd
In 1808 wordt een buste van hem gesneden door Guillaume Boichot, eveneens uit Chalon-sur-Saône. Deze buste is tentoongesteld in het Musée Vivant-Denon in Chalon-sur-Saône.
Het mysterie van de begraafplaats van Gauthey
Op 14 juli 1806 sterft Gautyey plotseling. Zijn begraafplaats is niet bekend. Men vermoedt dat dit op een begraafplaats in Parijs is. Er is echter geen enkel spoor van zijn begraafplaats, ondanks zijn roem weet tot op de dag van vandaag niemand waar deze bekende Bourgondier begraven ligt.
Sinds 1864 is er een straat in het 17e arrondissement van Parijs naar hem vernoemd, Rue Gauthey. Uiteraard heeft ook Chalon-sur-Saône haar Rue Gauthey.
bronnen
Le Journal 2020
La Bourgogne d’antan; Thérèse et Daniel Dubuisson
www.larousse.fr
www.gallica.fr
www.monumentum.fr
www.wikipedia.org
