De Saône-et-Loire heeft verschrikkelijk geleden onder de Tweede Wereldoorlog.
Er ontstaat al snel een groot verzetsnetwerk van de Maquis waarin de kleine stad Cluny een centrale rol speelt.
De familie Gouze is een van de pijlers van dit verzetsnetwerk
tegen de Duitse overheersing en het Vichy-regime.
Dochter Danielle sluit zich al op zeventienjarige leeftijd aan bij de verzetsbeweging,
hier leert zij haar toekomstige echtgenoot François Mitterrand kennen.
Na de oorlog blijft zij een gepassioneerde voorvechter van cultuur, sociale rechtvaardigheid en behoud van erfgoed.
Ze wordt getypeerd als een ‘levenslange demonstrant’.
Danielle blijft haar hele leven zeer gehecht aan Cluny.
Cluny als verzetshaard
Cluny wordt zwaar getroffen in deze oorlog. In deze kleine stad ontstaat een logistiek centrum van de Franse Maquis. De ligging tussen de heuvels en bossen van de rivieren Saône en Grosne maakt het gebied geschikt voor geheime acties en ontmoetingen.
Het bombardement van 11 augustus 1944 staat nog steeds getekend in het hart van de bevolking van Cluny.
Hier kun je meer lezen over Cluny in de WO II.
Cluny kent veel verzetsmensen waaronder Berthy Albrecht, Marie-Angély Rebillard en de familie Gouze, van wie dochter Danielle later met François Mitterrand zal trouwen.
Van Lyon tot Detroit
Om een mogelijkheid tot communicatie te hebben, zet de Maquis in 1944 een complex clandestien telefoonnetwerk op. Dit netwerk heeft meer dan 1100 km aan kabels. Om de vijand te misleiden krijgt Cluny de bijnaam ‘Lyon’. Salornay-sur-Guye wordt ‘Detroit’, Saint-Gengoux-le-National ‘Oslo’ en Charolles gaat ‘Quebec’ genoemd worden.
Familie Gouze
Antoine Gouze, geboren in 1885 in Cluny, is leraar in Roussillon, een klein dorpje aan de voet van de Lubéron. Hij ontmoet Renée Flachot uit een ander deel van de Bourgogne, in Châlon-sur-Saône, waar zij destijds beiden wonen. Renée is net als Antoine werkzaam in het onderwijs.
Na samen te hebben gestudeerd aan de Ecole Normale Supérieure, trouwt het echtpaar op 19 september 1911 in Chalon-sur-Saône en vestigt zich in deze stad. Hier wordt oudste zoon Roger geboren.
Het gezin verhuist naar Mouchard in de Jura, waar Madeleine (vaak Christine genoemd) in 1914 ter wereld komt. Wanneer de jongste dochter Danielle het levenslicht ziet, woont het gezin in Verdun, waar haar vader directeur is van de jongensschool van Buvignier.
Het is een familie met sterke rechtvaardigheidsideeën, wat doordringt in de opvoeding van de kinderen en Danielle brengt tot haar latere activisme.
In 1930 verhuist het gezin na overplaatsing van Antoine Gouze, naar Dinan in Bretagne. Grootvader van moederskant, Louis Flachot, een voormalig spoorwegarbeider, komt na de dood van zijn vrouw bij hen wonen.
Antoine en Renée Gouze zijn fervente verdedigers van het onderwijssecularisme, Antoine is socialist, overtuigd republikein en vrijmetselaar. Zijn komst naar Bretagne blijft niet onopgemerkt in deze regio. Hierover later meer.
Antoine wordt vervolgens directeur van een college in Villefranche-sur-Saône, maar uit deze functie ontslagen door de Vichy-regering als hij weigert een inventaris te maken van joodse leraren en studenten op zijn college. Dit heeft de Vichy-regering hem verzocht.
Hierop keert Antoine aan het eind van 1940 met zijn gezin terug naar zijn geboortestad Cluny. De familie geeft haar huis de naam ‘la Romada’, naar de drie kinderen Roger, Madeleine en Danielle.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog steunt de familie Gouze actief het Franse verzet, le Combat op vele fronten.
Vanaf 1941 raakte de familie Gouze intensief betrokken bij het verzet. La Romada wordt een ontmoetingsplek voor verzetsleden, waaronder Henri Frenay en Berty Albrecht, die zich samen voordeden als ‘Madame et Monsieur Moulin’.
In de eerste jaren van de oorlog heeft het gezin geregeld ondergedoken leden van de Maquis (Maquisards) in huis.
Het huis La Romada bestaat nog steeds en ligt tegenwoordig aan de ‘Rue Berty Albrecht’, genoemd naar de dappere verzetsvrouw.
Op 28 mei 1943 doet de Gestapo een inval in het huis van de familie Gouze. Terwijl de agenten zich voorbereiden om binnen te komen, gaat Danielle, volgens afspraak, naar buren (waaronder Henri en Berty) om hen te waarschuwen en te zorgen dat er geen onverwachte gasten het huis binnen gaan ten tijde van de inval. Uiteindelijk vertrekken de Duitse soldaten bij gebrek aan bewijs.
Berty, met wie Danielle bevriend was geraakt, is die ochtend echter al gearresteerd tijdens een geheime missie in Mâcon en overgebracht naar het hoofdkwartier van de Gestapo, eveneens in Mâcon. Henri Frenay was inmiddels vertrokken naar London om met generaal de Gaulle te onderhandelen. Later vertelt Danielle dat ze al een slecht voorgevoel had bij de missie die Bety ging uitvoeren, ze had haar een van haar sieraden meegegeven.
Danielle Gouze
Danielle Émilienne Isabelle Gouze, geboren op 29 oktober 1924 in Verdun (departement Meuse), waar haar vader directeur is van de jongensschool van Buvignier. Zij is na Roger en Madeleine het derde kind in het gezin Gouze.
Een heftige lagere schooltijd
Als het gezin Gouze in 1930 in Bretagne woont, gaat Danielle naar de meisjesschool van Broussais in Dinan. Ze heeft hier een zware schooltijd, de directrice van de school is fel tegen de onderwijsovertuigingen van haar ouders en botviert dit op Daniëlle.
Later schrijft Danielle hierover: “Ik heb dit onrecht, dat in mijn ogen als klein meisje ondraaglijk was, niet aanvaard.”
Haar ouders vinden dit ondraaglijk voor de nog maar zes jaar oude Danielle en halen haar van school. Ze wordt nu leerlinge van de jongensschool Roger-Vercel, waarvan haar vader directeur is.
Maar ook nu leeft Danielle in tijden van grote spanningen. Op zondag 7 januari 1934 breekt er brand uit in een van de slaapzalen van de universiteit waar het gezin woont. Uit onderzoek blijkt dat de brand is aangestoken, er beginnen geruchten rond te gaan dat haar vader de brand heeft aangestoken. Een aangeslagen Antoine vraagt twee jaar later overplaatsing aan. Dit wordt geaccepteerd en het gezin verlaat Bretagne en gaat wonen in Villefranche-sur-Saône. Tot op de laatste dag wordt het gezin in Bretagne geïntimideerd, de verhuiswagen is in brand gestoken.
Deze vroege confrontatie met onrecht heeft zijn stempel gedrukt op de persoonlijkheid van Danielle.
In Cluny, de geboortestad van haar vader, gaat Danielle naar dhet ‘Collège de filles’ in Mâcon, ze is dan inmiddels 16 jaar.
Aansluiting bij de Maquis
Danielle sluit zich al op zeventienjarige leeftijd aan bij het verzet tegen de Duitse overheersing en het Vichy-regime. Zij neemt deel aan de verzetsacties onder leiding van haar ouders, die leden van clandestiene strijdnetwerken onderdak geven in hun huis in Cluny. Later wordt Danielle verbindingsofficier van het Verzet. In maart 1944 sluit Danielle zich aan bij de Bourgondische Maquis als vrijwillig verpleegster.
De tijden van onrecht en geweld in de Tweede Wereldoorlog zouden Danielle voor haar hele verdere leven tekenen. Ze blijft levenslang een geest van rebellie en verzet tegen onrecht en onderdrukking behouden.
« Je savais que mon chemin me conduirait inéluctablement à dénoncer les atteintes à l’intégrité de la vie et à la dignité »
“Ik wist dat mijn pad er onvermijdelijk toe zou leiden dat ik de aanvallen op de integriteit van het leven en de waardigheid aan de kaak zou stellen”
Aan het noodlot ontkomen
Het is 13 februari van het jaar 1944, Danielle en Christine gaan naar een bal dat georganiseerd is door jonge dienstplichtigen op de boerderij van Cras, een heuvel rond Cluny. Aan het eind van de avond keren de zussen terug naar huis, anderen blijven nog op het feest. In de vroege ochtend worden deze jongeren gearresteerd door de Gestapo.
Deze gebeurtenis heeft Danielle Gouze diep getekend, ze wordt gekweld door de steeds terugkerende vraag “Waarom hij of zij? Waarom ik niet?”
De volgende dag is een zwarte dag voor de bevolking van Cluny. De stad wordt vroeg in de ochtend om 5 uur door 300 Duitse soldaten omsingeld. Een van de eersten die gearresteerd wordt, is Jacques Guéritaine, de burgemeester van Cluny.
Op deze dag worden 72 mensen gearresteerd en uiteindelijk naar Lyon gestuurd. Omstreeks 16.00 uur vertrekken 52 mannen en 20 vrouwen, de mannen in open vrachtwagens naar Lyon en vervolgens naar de vernietigingskampen gedeporteerd.
'Qui-est-ce?'
Op een dag in de lente van 1944 neemt Roger Gouze zijn vriend François mee naar het huis van zijn zus Madeleine. Boven de piano hangt een fotoportret: “Wie is het?” vraagt François Mitterrand. “Mijn zus, Daniëlle”, antwoordt Roger.
“Ze is lief, ik wil met haar trouwen”, droomt Mitterrand.
‘François Morland’
De oudere zus Christine vertelt Danielle in 1944 over iemand uit het verzetsnetwerk, een zekere ‘François Morland’.
Deze François moet uit Parijs vluchten, hij is de leider van een inlichtingennetwerk en ontdekt door de Gestapo. Morland moet per trein naar de Bourgogne reizen, waar de familie Gouze hem onderdak wil verlenen. Zo’n reis is zeer gevaarlijk voor een gezocht persoon. La Resistance zoekt een meisje dat op deze treinreis voor zijn verloofde wil spelen om François voor de Gestapo minder opvallend te maken. Danielle wil dit wel doen. Het is een spannende treinreis, die nog gevaarlijker wordt als een Duitse officier hen naar hun documenten vraagt. Tot hun inmense opluchting worden ze niet ontmaskerd.
Voor Danielle en François in Cluny aangekomen zijn, is de dekmantel van ‘verliefd stel’ al realiteit geworden…
Na de bevrijding trouwen Danielle en François in Parijs.
11 augustus 1944
Na de landing van de Geallieerden op 6 juni 1944 volgt een heftige strijd tussen de Maquisards en de Nazi-troepen. Dagelijks worden er in de Clunysois bombardementen uitgevoerd. Danielle wordt uit de regio geëvacueerd door Jean en Ginette Munier, goede vrienden van François Mitterrand.
Op 11 augustus 1944 krijgen 2.000 Duitse soldaten die gelegerd zijn in Mâcon de opdracht om het verzet in Cluny te vernietigen.
Duitse jachtbommenwerpers werpen om 5.30 uur hun bommen op de stad en bevolking van Cluny, er vallen 14 doden. Veel inwoners zoeken hun toevlucht in de dichtbijgelegen heuvels van La Cras.
Om 17.00 uur valt opnieuw een bombardement op Cluny. De stad wordt gedeeltelijk verwoest, maar geeft niet op. De terugtocht van de Duitse troepen begint. De Duitsers keren grotendeels terug te voet in Mâcon. Cluny wordt de eerste stad die bevrijd is in de Saône-et-Loire.
Médaille de la Résistance
Aan het einde van de oorlog ontvangt Danielle Gouze een verzetsmedaille voor al haar daden gedurende de oorlogsjaren, ze wordt onderscheiden met de eervolle Médaille de la Résistance.
Danielle Mitterrand-Gouze blijft altijd verbonden met Cluny
Familie Gouze blijft ook na de oorlog hecht met elkaar verbonden. Ieder jaar met Pinksteren komen ze samen om de Roche de Solutré te beklimmen. Wanneer François president van de Republique is geworden, komt er steeds meer media-aandacht voor deze tocht. Hier lees je meer over deze beklimming.
Danielle keert graag en regelmatig terug naar Cluny, “ma ville de coeur”, de stad van mijn hart. Ook François Mitterrand komt graag en regelmatig in Cluny en altijd bij zijn schoonfamilie in het huis aan de Rue Berthy Albrecht. Mitterrand houdt ervan alleen, zonder zijn lijfwachten, een wandeling door Cluny te maken, steeds in het gezelschap van zijn trouwe labrador.
Een eigen gezinsleven
Danielle en François hebben zich tijdens de oorlog verloofd en trouwen na de bevrijding van Frankrijk op 28 oktober 1944. Het huwelijk voltrekt zich in de kerk van Saint-Séverin in Parijs. Uit hun verbintenis worden drie kinderen geboren. Pascal, geboren op 10 juli 1945, sterft op twee maanden oud, Jean-Christophe wordt op 19 december 1946 geboren en op 4 februari 1949 wordt de jongste zoon Gilbert geboren.
Tot aan de dood van François blijven Danielle en François samen.
Er zijn in de media veel portretten gemaakt over Danielle Mitterrand-Gouze.
Danielle als First Lady van de Republique
Wanneer François Mitterrand in 1981 tot president van de Franse Republiek wordt gekozen, volgt daaruit dat Danielle Mitterrand ‘First Lady’ van la Republique Française wordt. Een status die ze tot 1995 behoudt. Deze nieuwe status heeft het vuur van haar rebellerende geest echter niet gedoofd. Ze verwerpt de titel ‘First Lady’ en benadrukt dat ‘de vrouw van de president van de Republiek’ geen rol speelt op het politieke podium.
Danielle blijft onafhankelijk van haar man en zet zich vooral in voor verdrukten in de samenleving, haar activistisch temperament blijft levend.
Espace d’écoute
Om tegemoet te komen aan de zorgen van degenen die onrecht en verdrukking ervaren, organiseert Danielle in het Elysée een ‘luisterruimte’, om getuigenissen en verzoeken van mensen in de knel te verzamelen en erop te reageren.
Danielle Mitterrand-Gouze als schrijfster en activiste
Na de oorlog wordt Danielle een bekend Frans schijfster en activiste. Zij neemt het onder andere op voor onderdrukte volken.
France Libertés
Danielle Mitterrand-Gouze richt verschillende organisaties om de strijd tegen onrecht voort te zetten. De focus ligt altijd op strijd tegen onrecht en steun aan onderdrukten. Dit ging van lokale initiatieven tot aan brandhaarden over de hele wereld. Ze zet zich in om Aids te bestrijden, is voor afschaffing van de doodstraf, steunt het Koerdische volk in haar strijd….
Zo richt Common Cause zich op het ondersteunen van lokale initiatieven voor de meest behoeftigen in Frankrijk.
La France est avec vous biedt verschillende vormen van materiële en technische hulp aan getroffen bevolkingsgroepen over de hele wereld.
L’association du 21 juin is er om degenen te helpen die strijden voor respect voor vrijheden en mensenrechten.
Op 4 maart 1986 richt Danielle France-Libertés – Fondation Danielle Mitterrand op, een stichting die voortkomt uit de fusie van deze drie verenigingen.
Sinds haar oprichting heeft France Libertés de mensenrechten verdedigd en het verzet van mensen en onderdrukten in alle hoeken van de wereld gesteund. France Libertés staat aan de zijde van de Tibetanen, van het Koerdische volk, steunt het verzet tegen de Apartheid in Zuid-Afrika etc.
Zij komt tevens op voor de verdediging van de rechten van inheemse volkeren. Ook met Cuba toont zij zich solidair, Danielle bouwt een vertrouwensband op met Fidel Castro en mag mede daardoor, met een delegatie van Mensenrechten-verenigingen Cubaanse gevangenissen bezoeken.
Het einde van een veelbewogen leven
Tijdens de laatste jaren van haar leven komt ze verschillende malen in het ziekenhuis en ondergaat een hartoperatie.
Op 18 november 2011 wordt Danielle Mitterrand-Gouze opnieuw in het ziekenhuis opgenomen en raakt in een kunstmatige coma, ze sterft op 22 november 2011 in Parijs en wordt op 26 november begraven op de begraafplaats van haar zo geliefde Cluny, de kleine stad waar ze zich zo verbonden mee voelde en waar haar familiegeschiedenis zo’n grote rol heeft gespeeld. Ze wordt begraven in het graf waar ook haar zus Madeleine begraven ligt. In de grafkelder van de familie van Mitterrand in Jarnac was overigens geen ruimte meer over voor haar.
Indrukwekkende begrafenis in Cluny
Voorafgaand is er in het abdijpark van Cluny een plechtigheid, waarbij enkele Koerdische vlaggen in de tuin wapperen. Duizend mensen van grote diversiteit komen Danielle de laatste eer bewijzen, van de vele politieke figuren tot aan bijna 200 gesluierde vrouwen.
De kist met het lichaam van Danielle Mitterrand-Gouze arriveert onder muziek van Chopin in het abdijpark en wordt gevolgd door de familie. Aan weerszijden van het gangpad vormen studenten van de ‘École nationale supérieure d’Arts et Métiers’ van Cluny in uniform een erewacht. Op twee grote schermen is een foto van Danielle te zien. Miguel Ángel Estrell bespeelt de piano als eerbetoon aan zijn zo geliefde vriendin.
Veel sprekers vertellen over Danielle’s diepe betrokkenheid bij hun volk. ‘Moeder van de Koerden’ en voor altijd in de harten van het Iraanse volk’ zijn enkele van de indrukwekkende zinnen die in het abdijpark klinken.
Gilbert Mitterrand spreekt gepassioneerd over zijn moeder en herinnert eraan dat zij bij de dood van zijn vader zei: “François ne meurt pas”. Zo zegt nu Gilbert: “Maman ne meurt pas’.
Muziek van Chopin en een Koerdisch lied vergezellen haar lichaam naar de begraafplaats van Cluny. De begrafenis vindt plaats in besloten kring, passend bij haar vaak bescheiden en persoonlijke levensstijl, ondanks haar publieke rol als voormalige first lady van Frankrijk en mensenrechtenactiviste.
Erkenning en eerbetoon voor Danielle Mitterrand-Gouze
Danielle ontvangt ‘le premier prix humanitaire de la Fondation Elie Wiesel’.
In 1990 ontvangt zij een eredoctoraat aan de Universiteit van Edinburgh en vervolgens van de Universiteit van Kaapstad.
Een jaar later ontvangt ze uit handen van de Dalai Lama de ‘Light Truth Award’ voor haar werk ten gunste van het Tibetaanse volk.
Door haar niet aflatende en welwillende steun aan het Koerdische volk wordt Danielle ‘de Moeder van de Koerden’ genoemd.
In Nederland heeft Danielle de ‘Kroonorde’ ontvangen, een door koningin Juliana ingestelde onderscheiding.
Roger en Madeleine Gouze
Ook Roger en Madeleine zijn beroemde Franse persoonlijkheden geworden; Roger is auteur van talrijke boeken en journalist bij Radio France. Hij trad toe tot de ‘Alliance Française’. Christine is filmproducent, zij trouwt in 1959 met de acteur Roger Hanin.
bronnen
Le Journal, mei en november 2021o
www.gallica.fr
www.liberation.fr/politiques
http://qrcode-cluny.cluny.fr
cluny-histoiresdhistoire.com
www.wikipedia.fr
https://fondationdaniellemitterrand.org
